ZVICËR– Kryeministri Edi Rama prej dy ditësh ndodhet në Davos të Zvicrës ku po mer pjesë në Forumin Ekonomik Botëror. Ndër temat kryesore që po diskutohen janë bashkëpunimi mes vendeve në fushën e sigurisë kibernetike, si dhe shkëmbimi i eksperiencave në përballjen me kërcënimet kibernetike gjithnjë e më të sofistikuara. Gjatë fjalës së ti kreu i qeverisë ndau me të pranishmit përvojën e Shqipërisë në përballjen me sulmin kibernetik nga Irani, duke treguar edhe për bashkëpunimin e Shqipërisë me Microsoft dhe FBI, duke shtuar se për të përballuar këtë lloj krimi duhet bashkimi i të gjithëve vendeve kundër sulmesëve.
DISKUTIMI NË PANEL:
Edi Rama: Po përpiqem të jem i dobishëm. Fillimisht, për shkak të ngjarjes që përdorët ne u detyruan që të nisnim të mësonim dhe një nga faktet që mësova është se në qoftë se krimi kibernetik do të ishte shtet. Do të ishte ekonomia e tretë globale pas SHBA dhe Kinës. Në 2015, potenciali ishte 3 trilionë, në 2025 parashikohet të ketë 10.5 trilionë. Nëse do të mendonim një virus, COVID-19 që krijoi aq shumë kaos dhe kishte aq shumë përpjekje të përbashkëta, le të imagjinojmë një disa viruse që evoluojnë që nuk e rrezikojnë veten tonë, por vendin që jetojmë mund të sjellë apokalips. Nuk janë viruse që e bllokojnë të jetën tonë, por mund ta kontorllonë dhe ta devijojnë. Nëse përdorin sistemet e transportit ajror për të na goditur. Imagjinoni nëse ka një sulm kibernetik tek sistemet e transportit ajror që i kthen një numër avionësh që fluturojnë, në bomba. Ajo që kemi mësuar është se kjo është diçka naive ta mendosh se çdo vend i pasur apo jo, mund ta përballojë vetëm. Ajo që shohim çdo ditë, nga sulmi që kemi me Iraninë, se këto armë përbëjnë një risi edhe për aleatët tanë. Është një mundësi për të mësuar se çfarë armës po përdorin dhe si të përballen me ta. Nuk e imagjinoj dot sesi do ishte po të mos ishte një koalicion i madh. Ata janë më të lidhur, nuk kanë samite, nuk kanë Veto. E kemi parë gjatë pandemisë. Ka dhe një gjë tjetër në fund. Për sektorin publik kjo është vërtetë sfiduese. Imagjinoni Shqipërinë me zhvillimin e saj dhe me GDP që ka marrë një hap për t’u shndërruar në një vend që mbështetej në letra, ka 95% të shërbimeve të veta online. Që është bekimi i teknologjisë por është edhe mallkim sepse jemi të cënueshëm. Jemi të eksporzuar ndaj Iranit kundrejt një fuqie si Irani që nuk merremi dot për fuqinë e tij. Tani duhet të investojmë më shumë. Në fund, duhet që të zgjidhemi. Çështja është sa shumë do të bëhen bashkë vendet e vogla. Sepse, Shqipëria është një shembull shumë i rëndësishëm për të kuptuar se çfarë vjen pas kësaj. Imagjinoni nëse ka një sulm kibernetik tek sistemet e transportit ajror që i kthen një numër avionësh që fluturojnë, në bomba. Ajo që kemi mësuar është se kjo është diçka naive ta mendosh se çdo vend i pasur apo jo, mund ta përballojë vetëm. Ajo që shohim çdo ditë, nga sulmi që kemi me Iraninë, se këto armë përbëjnë një risi edhe për aleatët tanë. Është një mundësi për të mësuar se çfarë armës po përdorin dhe si të përballen me ta. Nuk e imagjinoj dot sesi do ishte po të mos ishte një koalicion i madh.
A mund të ndani me ne, disa nga ndikimet që ka pasur vendi juaj dhe cila ka qenë përgjigjia juaj?
Edi Rama: E evitova në prezantim sepse do ishte e ndërlikuar për kohën që kemi në dispozicion. Në Davos, mund ta nisësh vonë, por nuk mund ta mbarosh vonë, pasi të tjerëve u duhet salla. Ajo që kemi bërë është ajo që e konsideruam teknologjinë e varkës së shpëtimit. Niveli i administrimit është i ndotur nga korrupsioni endemik, sa i përket ryshfeteve, në një nivel ku kontakti u eliminua. Sulmuesit na goditën duke synuar që të asgjesonin të fshinin të gjithë infrastrukturën dixhitale dhe të fshinin tërësisht të dhënat tona të lidhura me shërbimet publike. Ishte e vështirë pasi për javë të tëra ishte një luftë e jashtëzakonshme që po ndodhte në internet, 24 orë në 7 ditë të javës. Ia dolëm që t’i mbijetonim këtij sulmi duke mos i lënë që të bënin atë që donin të bënin. Ne dolëm në përfundimin që pas sulmit ishte Irani, ia atribuuam në bazë të fakteve dhe jo…Ishte e frikshme sepse nuk është njësoj si dikush që të hyn në shtëpi, ata mund të të hyjnë në shtëpi dhe ti as që nuk e di. Janë si bombë me sahat. Deri në atë moment nuk e di që po fle mbi një bombë. Shpresoj që fjalia profetike e Michel Rocard nuk do të vërtetohet me kohën; para se të vdiste tha që ndjehem shumë i bekuar që jetova në kohën kur interneti lindi, po jam i bekuar që ta lë këtë botë para se interneti ta shkatërrojë.
