TIRANË– Kryeministri Edi Rama ka publikuar këtë të martë episodin e X të podacastit të tij, që siç shkruan dhe vetë ai ishte jashtë radhe për shkak të eksperiencës së kaluar me heqjen e apandesitit. Të ftuarit e kryeministrit ishin mjekët që e operuan, konkretisht: Arben Gjata, Arben Beqiri, Krenar Lilaj, Dritan Rehovica dhe Sajmir Kuçi. Në këtë episidot që zgjat më shumë se 40 minuta nuk kanë munguar batutat dhe detajet nga operacioni.
PODACASTI I PLOTË:
Kryeministri Edi Rama: Jam këtu së bashku me 5 burra që më hynë në trup, falë të cilëve pata një eksperiencë që e kanë patur shumë, një apendesit. Mësova që nuk duhet të kishte ardhur një moshë që nuk është dhe aq e re se zakonisht qenka një prurje e rinisë dhe mbi të gjitha e kalova me lehtësi atë që erdhi më pas, procesi i daljes nga spitali.
Profesor Arben Gjata, shefi i kirurgjisë dhe rektori i Universitetit të Mjekësisë; profesor Krenar Lila, shefi i anestezi-reanimacionit; profesor Arben Beqiri, krirurg; asistent-profesor Saimir Kuqi anestezist dhe doktor Dritan Rahovica , kirurg.
Mirë se erdhët dhe faleminderit që pranuat. Ishte një tjetër surprizë e bukur për mua pas faktit që u operova nga një ekip konsensual politikisht dhe këtu përsëri, jeni të gjithë së bashku për të biseduar nisur nga kjo eksperiencë për në tërësi atë që është këndvështrimi juaj për sistemin, për ecurinë, për gjithçka që ju mund të dëshironi, por mbi të gjitha pyetja ime e parë është; 5 vetë, 3 kirurgë dhe 2 anestezistë për një person të vetëm. Ishte një privilegj për pozicionin që unë kam apo është një praktikë e cila është e ngjashme edhe për njerëzit e zakonshëm?
Profesor Arben Gjata: Në fakt unë para se të filloja, do doja t’ju bëja një dhuratë që është një çip që është video e gjithë operacionit që është bërë.
Kryeministri Edi Rama: Me thënë të drejtën unë pashë vetëm një moment vetëm nga skaneri se mua më pëlqejnë shumë skanerat, se janë si vepër arti, por kur më thatë se ky këtu është apendisiti, m’u duk një gjë aq e shëmtuar.
Profesor Arben Gjata: Kjo është edhe më e bukur sesa skaneri kështu që..
Kryeministri Edi Rama: Është edhe më i shëmtuar këtu se është më i..
Profesor Arben Gjata: Është i edituar këtu po në fakt është standard, nuk është se u bë ndonjë privilegj. Standard është.
Kryeministri Edi Rama: Pse, gjithmonë ka 3 mjekë, 3 kirugë?
Profesor Arben Gjata: Përgjithësisht janë 3 kirurgë dhe 2 anestezist në operacione, sidomos në operacionet e shkallës së mesme e të lartë të vështirësisë, në apendicit mund të jenë edhe 2 anestezistë e 2 kirurgë. Duke qene se kjo ishte me laparoskopi, ne menduam që të ishim me 3 kirurgë dhe 2 anestezistë dhe jemi brenda standardeve. Nuk kemi bërë asnjë gjë të veçantë. Faktikisht ekipi ishte i përzgjedhur, u përgatit që përpara në mënyrë që ne të kishim mundësinë që t’u ofronim ndihmën më të mirë të mundshme dhe asistencën mjekësore më të mirë të mundshme.
Kryeministri Edi Rama: E konfirmon profesor Arbeni këtë normalitet?
Prof. Arben Beqiri: Në ditët e zakonshme në fakt në punën tonë ne jemi jo 2, 3 , 5. Jemi 9, 10 kirurgë ndërsa ekipet e urgjencës zakonisht përbëhen nga 5, mjeku primar, asistentët, 2 anestezistët, kjo është rutinë në ditët e urgjencës edhe në shërbimet e urgjencës. E vërteta është që sëmundjet që dëmtojnë kërkojnë dëm, sëmundjet që dëmtojnë në fakt si ç e përshkrova, apendiksi është i keq, apo çdo sëmundje është e keqe, sëmundjet që dëmtojnë kërkojnë trajtim që dëmtojnë më pak. Në fakt ky është edhe qëllimi i laparoskopisë. Qëllimi i laparoskopisë është pikërisht që përmes metodave moderne, të mund të dëmtojmë sa më pak pacientët. Për ne tashmë është në rutinë. Vetëm ekipi jonë ka bërë mbi 15mijë operacione me laparoskopi dhe me shumë e shumë ndërhyrje të tjera që nëse do kishim kohë të tregonim ndonjë histori të shkurtër, do të mund ta bënim. E vërteta është që për ne, sëmundjet janë të ndryshme, por pacientët janë njësoj. Janë njësoj në aspektin e përgjigjes sonë ndaj trajtimit të tyre. E them këtë me bindje të sigurt për të mos lënë asnjë hije dyshimi edhe për prezencën time duke dashur t’ju falenderoj për besimin në sensin e asaj që ne trajtojmë pacientë të ndryshëm nga të gjitha shtresat e shoqërisë. Sot shoqëria është diferencuar mirë dhe është e qartë kjo, por për dikë qe ka disa zgjedhje, dhe jam i sigurt duke mos e tepruar, që për një kryeministër mund të kishte zgjedhje të shumta në sistemin privat, mund të kishte zgjedhje të shumta ndoshta jashtë Shqipërisë, ndoshta një profesor i huaj në Shqipëri, gjëra që kanë ndodhur përpara, gjëra që aplikohen edhe sot jo vetëm në Shqipëri por edhe në vende të tjera. Fakti që ju zgjodhët sistemin publik shqiptar dhe që ndër të tjera zgjodhët që një kirurg që përfaqëson edhe një forcë tjetër politike, në konkurrencë me tuajën, ishte kirurgu operator, tregon që në fakt kjo është një pjesë e emancipimit ose e arritjes së besimit.Tregon që kjo është shumë e rëndësishme, të themi për interesin publik, besimi tek sistemi publik është shumë irëndësishëm për qytetarët tanë dhe them që përkundër të metave që do të vazhdojë të jenë, jam i bindur që në shumë vende të tjera, mjekët dhe pacientët kanë objeksionet e tyre, prapë mendoj që sëmundjet, sidomos sëmundjet e rrezikshme kërkojnë trajtime sa më të lehta për pacientët që të mund t’i tejkalojnë ato.
Kryeministri Edi Rama: Profesor, nuk është se unë ju zgjodha në fakt..
Prof. Arben Beqiri: Ju urdhëruan!
Kryeministri Edi Rama: Unë isha shtrirë kur profesor Gjata erdhi dhe tha; ‘’kemi me vete edhe një ish-ministër shëndetësie’’. Unë thashë largqoftë Nard Ndoka dhe pastaj pashë ju dhe për hir të së vërtetës për arsye të shefes sime të kabinetit që mesa kam mësuar ju njeh prej shumë kohësh, që nga koha e studimeve mbase dhe flet me një respekt të jashtëzakonshëm, kur u bë ajo qeveria që unë në fakt nuk mora pjesë në asnjë mbledhje, s’jemi takuar asnjëherë as si kryeministër dhe as si ministër, tha, po të paktën një profesionist i lartë, i hajrit, kështu që e para. E dyta, tani juve mund t’ju akuzojnë për çdo gjë po nuk ka zot t’ju akuzojë për patronazhistë. Prandaj unë mund ta sjell këtu që atë që ju më thatë dhe më ka bërë shumë përshtypje dhe më ka përkëdhel sedrën pak, por edhe më ka prekur në një sens më të gjerë; përpara se të largoheshit erdhët tek shtrati dhe më dhatë dorën dhe më thatë: “ne kemi operuar shumë ministra, zëvendëskryeministra, figura publike etj etj, por fatkeqësisht deri më sot vetëm në spitale private dhe ishte privilegj për spitalin publik që të kishte kryeministrin”. Natyrisht që po ta kishte thënë patronazhisti, nuk do kisha guxu me e sjellë këtu me zë dhe me figurë se do hante dynjanë familjarisht, por e solla këtu për të thënë diçka, sa herë vija në spital për arsye pune ose edhe për të parë ndonjë tjetër, ndjeja gjithmonë këtë lloj tmerri që mbetej si të thuash spitali i atyre që nuk kishin një mundësi të dytë për një kohë të gjatë ndërkohë që, çka e bënte tmerrin të plotë, ishte që ata që operojnë operacione deri më të vështirat në strukturat private, jeni po ju. Nuk është se vijnë nga… dhe gjithmonë thosha në rast se ka një gjë që do më japë sodisfaksion, do jetë që po të kem nevojë unë ose familja ime, të vijë dita që të jem në gjendje , të ofroj pikërisht këtë gjë për rolin që kam, që spitali publik dhe për hir të së vërtetës unë sot besoj, tani mund të edhe të mos jem i saktë sepse me thënë të drejtën në spitalet private këtu nuk para kam qenë dhe nuk mund të bëj atë krahasimin e plotë, por besoj që në QSUT dhe në shumë spitale të tjera që janë futur në këto standarde nuk ka asnjë lloj diskutimi, ka avantazh ndaj strukturave private. Ky është opinioni im, mbase nuk jam plotësisht i saktë.
Profesor Arben Gjata: Në lidhje me këtë në fakt, standardet që ne kemi aktualisht janë standarde nga më të mirat që ekzistojnë jo vetëm në Shqipëri, por janë nga standardet më të larta në rajon dhe standarde shumë të larta në nivel të të gjithë botës. Nuk ka asnjë ndryshim. Ne kemi pasur jo më pak se para disa muajsh një mikun tonë amerikan i cili ka ardhur në Shqipëri që nga ‘91 që është Mark Johnson i cili ka qenë shefi gastroenterologjisë të spitalit Navy Hospital në Washington aty ku operohen presidentë në Amerikë dhe që ka qenë gastroenterologu personal i Bill Klinton dhe George W Bush dhe mbasi e çova për të parë se ai kishte qenë te spitali i vjetër, për të parë spitalin e ri. “Jam shumë i emocionuar” – tha,“se mbaj mend spitalin e vjetër që në ’91-in gjëmonim dhe minjtë me fshesë për t’i nxjerrë nga pavioni”. Dhe kur hyri në sallë tha në fakt, “tani unë s’di çfarë të them. Po ta them me zë të ulët”, – tha, “që standardin e kemi njësoj”, se kishte dhe kolegë të tjerë amerikan. Standardet i keni njësoj siç janë në Bethesda. Për standardet e sallës së spitalit te reanimacionit janë në kushtet më optimale të mundshme. Ne shpresojmë që në të ardhmen nëse ua kërkojnë dhe kështu se kemi biseduar dhe me ministren që të mundemi të fusim dhe robotikën në kirurgjinë e përgjithshme dhe në kirurgjinë urologjike, ndoshta për një vit, një vit e gjysmë diçka e tillë, që do ishte një sukses shumë i madh për kirurgjinë shqiptare dhe kjo do na çonte gjithmonë e më shumë faktikisht, kjo lloj kirurgjie, kirurgjia laparoskopike dhe kushtet e spitalit. Kur hyjmë aty patëm një problem me thënë të drejtën. Ne vinim nga një pavion që kishte 3 salla operacioni, kishte dhe 55-60 shtretër. 55 i kishim me letër por 60 i bënim se i merrnim borxh. Hyjmë në një pavion që kishte dy salla operacione dhe 28 -30 shtretër operatore, thonim si do t’ia dalim faktikisht se ishte gjithë ajo prurje e madhe. Ka qenë gjithmonë klinika që ka pasur numrin më të madhe të operacioneve që bëhen në Shqipëri, nuk krahasohet as me spitalet e tjera publike, as me spitalet private. Faktikisht falë teknologjisë së re, ambienteve shumë më të mira që pacientët dalin shumë shpejtë. Në vitin 2022 kemi arritur rekordin historik të interventeve të kryera, pra kemi bërë 2800 operacione brenda vitit dhe ndërkohë është futur dhe një procedurë e re që është ERCP që është lirimi i rrugëve tw tëmthit nga gurët ose nga tumoret të cilët ishin të gjithë pacientë që operoheshin dhe që tani rrinë 24-48 orë në spital dhe dalin në shtëpi dhe nuk është me ndërhyrje operatore, vetëm me fibroskopi dhe numri i tyre ishte rreth 285 dhe duke llogaritur që të paktën një kosto e kësaj procedure kur bëhet në privat mesatarja ishte rreth 2 mijë euro. Nëqoftëse do shumëzojmë 285 me 2 mijë, janë rreth 500 mijë euro që i janë kursyer qytetarëve shqiptarë vetëm vitin e fundit. Është bërë me gjithë mend një hap shumë i madh dhe ajo që është tjetër shumë e rëndësishme besoj, është që ky spital është inauguruar pak para se të fillonte COVID-i, ju keni qenë në inaugurim, ku profesor Besimi se ne kemi pasur një fat shumë të madh, kemi patur profesorë shumë të mirë, që tha: “unë se kam parë as në ëndrrat më të bukura të miat” dhe faktikisht një nga gjërat që ne kemi arritur të bëjmë pas tre vjetëve është që duket sikur godina ishte inauguruar dje. Dhe një pjesë mendonin se ishte spital i ri, vendi i operacionit nuk e dinin që ishin ato salla që ishin inauguruar që para tre vitesh.
Kryeministri Edi Rama: Aty ishte një eksperiencë vërtetë shumë interesante ta shikoje, jo më nga sytë e atij që vjen për ta parë për inspektim, inaugurim apo ku di unë, por nga sytë e atij që është pacient dhe pret aty që të kenë më të mirën. Po i drejtohem profesor Krenarit sepse ana tjetër e medaljes e një procedure të tillë është anestezia, nuk diskutohet, pa anestezinë kirurgët janë me duart lart dhe desha të bëj një pyetje që ka të bëjë përsëri me standardet, se dakord të gjitha këto janë siç i tha profesor Gjata dhe kanë të bëjnë me investimet, me infrastrukturë, por nga ana tjetër është standardi i shërbimit të njerëzve dhe mua më ka bërë një përshtypje të jashtëzakonshme stafi juaj i infermierëve, i infermiereve. Domethënë nuk e di, një shërbim dhe gjëja që bëra, ju thoja vazhdimisht “të shkoj pak në banjë, të shkoj në banjë” dhe më thonin: “jo, jo nuk ka nevojë se është kartoteri, s’ka nevojë”, ishte fiksimi për të parë tinëz në radhën e shtretërve ku shërbeheshin pacientët e tjerë dhe për të kapur detaje sado të vogla nëse infermierët bënin të njëjtën gjë, por në fakt pastaj u desh në fund fare ta mësoja se ato që ishin aty në fakt ishin infermiere që i shërbenin dhe atyre.
– Të jesh i sigurtë për këtë. Të jeni i sigurtë për këtë që sapo thatë sepse aty në reanimacion shërbehet me cilësi.
Kryeministri Edi Rama: M’u drejtuat me dy fjali, një si pacient, një si kryeministër. Të jesh i sigurt për këtë dhe të jeni i sigurt për këtë.
-Domethënë aty shërbehet me cilësi të lartë falë një grupi infermieresh të reja të cilat kanë filluar ditën e punës me spitalin e ri ku vet jemi munduar si mjek specialistë për t’i mësuar ato pasi ende nuk kishin informacion apo aftësinë e duhur për të punuar në reanimacion. Dhe tani ato janë të zonjat që të trajtojnë të gjithë të sëmurët me dashuri dhe duke u mbështetur nga një sërë aparatesh të cilët aty në reanimacionin tonë nuk mungojnë, mirëmbahen dhe gjithmonë kujdesen për të siguruar shërbimin te pacientët, por edhe për të mirëmbajtur ambientin dhe gjithçka që është në reanimacion. Është kënaqësi të dëgjosh për ato infermiere të cilat sakrifikojnë shumë dhe të jeni të sigurtë që nuk ishit rast i veçantë, por me të njëjtën cilësi dhe të njëjtën devotshmëri ato i shërbejnë vërtetë çdo pacienti, këtë e them me bindje dhe me përgjegjësi.
Kryeministri Edi Rama: Më ka bërë shumë përshtypje lëvizja e duarve, zhdërvjelltësia gjithë kohës, buzëqeshja, hyrja dalja si fantazma, një gjë e jashtëzakonshme domethënë, një shërbim spektakolar që është vërtetë pjesa tjetër e gjithë problematikës që ne kemi për të arritur standardet, sepse njëra anë është standardet e gjithë aparaturave, ana tjetër është standardet e gjithë kapitalit njerëzor që ka sistemi.
– Standardet krijohen, por edhe duhet të mbahen. Duhet punë edhe përkushtim për t’i mbajtur standardet. Mos t’i lësh gjërat që të degradojnë hap pas hapi sepse shpesh na ndodh që duke lëshuar në diçka, një ditë më vonë lëshojmë në diçka tjetër dhe vetëm kur e gjejmë veten në fund fare. Kjo është ajo që mban përditë, mban edhe stafin që qoftë ambientet, qoftë edhe niveli i shërbimit të jetë cilësor.
Kryeministri Edi Rama: Unë, ajo që i kam thënë Ogertës ditën që kemi hyrë kur ishte kompletuar, i thashë: ky është një përbindësh që po nuk u mirëmbajt, ky ha vetveten shumë shpejt. Vetëm pastërtia aty, për ta garantuar pastërtinë në ato hapësira, në gjithë ato hyrje dalje e kompleksitete, por ju pyes ju me spond, a jam gabim fare apo kam pak të drejtë që doktor Saimiri kishte pak emocione?Unë gjatë operacionit nuk ju pashë por roli juaj kam përshtypjen ka një kërkesë psikologjike të madhe se ju jeni ata që të vendosni në gjumë, por jeni ata që duhet të ktheni, pra të nisni për një botë ku nuk sheh as ëndrra dhe pastaj duhet të ktheni mbrapsht!
Prof. Krenar Lilaj: Anestezia është një proces i komplikuar, shumë i komplikuar krahasuar me kirurgjinë. Në qoftë se kirurgjia është e vështirë.
Kryeministri Edi Rama: A tu duk sikur kishte pak emocione?
Prof. Krenar Lilaj: Nuk besoj.
Kryeministri Edi Rama: Mirë pra, siklet, ti e quan siklet.
Prof. Krenar Lilaj: Në momentin që morëm informacionin që ishit me apendicit, sigurisht u stresuam pak sepse kirurgjia apo mjekësia në përgjithësi nuk është shkencë ekzakte, përgjegjësia ishte e madhe dhe subjekti ishte i vështirë. Subjekti ka të bëjë shumë.
Kryeministri Edi Rama: Po pse ishte i vështirë? Unë u solla normalisht, kam përshtypjen.
Prof. Krenar Lilaj: Përveç përgjegjësitë të subjektit por është ndryshe në anestezi të menaxhosh një njeri me peshë normale dhe ndryshe një pacient 1m 98, 124 kile.
Kryeministri Edi Rama: Më i madhi i kuajve për tu shtrirë përtokë, patjetër.
Prof. Krenar Lilaj: Kështu që ishte e vështirë. Ne ndërtuam me Sajmirin së bashku një plan anestetik. Fatmirësisht, u shfaqët në ekran disa ditë ose të gjitha ditët ku ne prisnim që të vinte puna deri në operacion dhe sa herë shihja në ekran, mendoja si do ta menaxhojmë këtë njeri. Megjithatë, njeri jeni, qenie humane, kështu që ne jemi të aftë të menaxhojmë edhe qenie humane të një rëndësie të tillë, peshe të tillë dhe…
Kryeministri Edi Rama: Më vonuan?
Prof. Krenar Lilaj: Jo, aspak. Ndërtuam një plan anestetik që nuk ishte e lehtë. Në qoftë se ka kirurgji të vështirë, ka dhe anestezi të vështirë por në qoftë se ka kirurgji të lehtë jo domosdoshmërish anestezia është e lehtë. Anestezia është një proces që do të kruhet brenda disa minutave ku ti ke të gjithë parametrat jetësore në dorë dhe duhet të marrësh në dorë situatën dhe duhet të shmangësh çdo komplikacion të mundshëm i cili në këto momente mund të jetë edhe fatal. Me Sajmirin ndërtuam një plan anestetik që përpara disa ditësh. Sigurisht, kur u paraqitët në spital, emocionet ishin vetëm minutat e para, pastaj ato ranë fare dhe ju u shndërruat në një pacient të zakonshëm. Në momentin e intubimit, nuk kishim fare emocion.
Kryeministri Edi Rama: Lëre të flasë Sajmiri se një nga informacionet që më erdhën nga shërbimet sekrete ishte që Sajmiri nuk i jep as dorën pacientit para operacionit se është supersticioz.
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Po, është e vërtetë kjo. Nuk është e zakonshme që pacienti të jetë kryeministri. Me thënë të drejtën, kishim siklet por sikleti, siç e tha dhe profesor Krenari na iku në momentin kur ne krijuam një kontakt. Me sinqeritet, po shmangia çdo kontakt me ju se nuk doja t’iu jepja dorën. Kjo është e sinqertë.
Kryeministri Edi Rama: Po pse të është krijuar ky supersticion?
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Unë punoj në Kardiokirurgji dhe një fatalitet në kardiokirurgji është pacienti vdes, nuk del nga salla e operacionit. Për një koincidencë, më ka qëlluar që shumë pacientëve që u jepja dorën para, qëllonin që nuk dilnin nga salla dhe e bëra taksative që nuk do i jap dorën pacientëve përpara, më dukej sikur ia jepja dorën pacientëve dhe shkonin në botën tjetër.
Kryeministri Edi Rama: Po që atëherë nuk ka ndodhur?
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Në mënyrë absolute jo.
Kryeministri Edi Rama: Mos ia fut kot. Po a ka ndodhur që të shkojë ndonjëri në botën tjetër gjithsesi?
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Jo. Kanë qenë pacientë kryesisht pacientë që vuanin nga patologjitë e aortës, disreksion aorte që ishin raste shumë të rënda, kirurgji shumë madhore dhe ishin në fazat e zhvillimit. Duhet thënë dhe diçka; ne i morëm masat, siç tha dhe profesor Krenari, për të shmangur atë që quhet Sindrona e mikut dhe sindroma e personit VIP. Tek personat që ti mendon që duhet të ecë sa më mirë,aty të ndodh komplikacioni dhe me sinqeritet, dubluam çdogjë; çdogjë e kishim dysh, dy reanimatorë, dy defribilator, çdo gjë ishte dyshe në sallë, por me thënë të drejtën duhet ta them që ishe pacient i mbarë na eci shumw fjollw.
Kryeministri Edi Rama: Nga afër nuk jam aq i keq sa dukem nga larg, jam diku në mes.
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Shiko, sikleti ishte operacioni, siklet ishte dhe kjo kur morëm vesh që do kishim emisionin Podcast, folëm me profesor Krenarin, bo bo të zitë ne, më mirë në sallë, i thashë.
Kryeministri Edi Rama: Po mirë, nuk ju solli njeri me zor. Madje, unë i thashë shoqes suaj që keni në kabinetin tim, Valin, se ju Valin keni shoqe nga shkolla dhe madje Vali më tha, pse nuk bën një Podcast me këta?”. I thashë, “Po a vinë këta?” “Po pse të mos vijnë?”.
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Është problemi ynë se nuk jemi njerëz që dalim shumë në publik.
Kryeministri Edi Rama: Kjo është e vërtetë por arsyeja kryesore që më ka shtyrë mua të bëj këtë podcastin është pikërisht që të krijohet mundësia që njerëzit të komunikojnë ndryshe nga çfarë komunikohet edhe kur del në televizor dhe ata që ndjekin të shohin që nuk është jeta ajo që shihet e interpretuar nga filtrat e televizioneve, nga filtrat e tensioneve, emocioneve, streseve, zakoneve të këqija dhe mbi të gjitha, është e vërtetë kjo që mjekët pothuajse nuk dalin fare gjëkundi dhe për shkak të një kulture, të një inercie, të një zakoni të krijuar, janë bërë target dhe madje ndjej një solidaritet shumë të fortë me mjekët dhe infermierët se më duket sikur jemi në një varkë ku të gjithë politikanët janë hajdutë, të gjithë mjekët janë hajdutë, të gjithë vjedhin. Tani, që ka që abuzojnë, as nuk diskutohet madje unë them më shumë në anën e politikës sesa në anën e mjekësisë, që do të thotë që marzhi është komplet tjetër, por kjo vjen edhe si rezultat i faktit që shumëkush flet për spitalet, për mjekët pa shkuar në spital dhe pa kaluar nga eksperiencat. Ato që i kalojnë eksperiencat direkt kanë tjetër… unë kam shumë raste që më shkruajnë dhe më thonë, “ua,ishim tek Nënë Tereza. Ua, as e kemi pritur kurrë, si na kanë trajtuar”. Mirëpo, ku del kjo? Këtë as në media nuk e dëgjon, se në media do dëgjosh vetëm në mos gabohem tani 55-60mijë ndërhyrje kirurgjikale që bëhen në Shqipëri, nja 25-30mijë mikro-kirurgjikale, që janë 90 mijë. Tani, në 90mijë, 1 rast, 2, 3 mund të jenë fatalë, 5 ose 10 sepse është pjesë e luftës atje. Është luftë atje, nuk është se futesh, bën një dush edhe del. Bëhen lajm e bëhet nami dhe mjekët në ato raste kur dalin flasin, dalin si persona të pandehur para publikut dhe në këtë aspekt unë ndjehem shumë solidar dhe kjo është një mundësi edhe për tu parë dhe për të na parë, në kuptimin, në rastin tuaj si mjekë, që është një fushë e jetës së vendit ku bëhet një betejë e përditshme për të mbrojtur shëndetin e njerëzve dhe ku po ecën gjithmonë e më mirë gjëja sepse mjekët po pajisen me armë, me instrumente, me mundësi, me kushte sepse kur ti gjëmoje miun me fshesë dhe këtu kishe… Madje do kisha shumë qejf që nëse keni histori të shkurtra për t’i ndarë, t’i ndanit se dëgjova profesor Benin që tha. Dje në drekë isha me familjen dhe vijnë disa të njohur që njëri prej të cilëve kishte bërë apendicitin para nuk e di sesa vitesh dhe tha unë jam gjallë vetëm sepse ishin mjekët që bënë gjithçka ndërkohë që s’kishte asnjë gjë tjetër dhe për të më nxjerrë nga kati i dytë në kat të parë, a nga kati i tretë në katin e dytë, më morën 4 çuna me batanije dhe s’kishte as krevat për të më çuar dhe më çuan poshtë. Mjekët janë realisht e them me shumë bindje, janë realisht një target komplet i padrejtë i një opinioni qw “hë mo se këta marrin”, po kur dëgjon që e thonë në mënyrën më normale. Unë kam bërë dhe luftëra për këto punë në ato komentet në Facebook, pastaj hoqa dorë nga të gjitha llojet e komenteve dhe s’merrem më, por po të shohësh gjëja më e thjeshtë, “nuk të prekin me dorë pa i dhënë lek”. Ua! Ndërkohë që aty, në atë pavijon ku isha unë, ishin shtrirë njerëz nga të gjitha rrugët e jetës dhe trajtimi ishte njësoj i barabartë.
Prof. Ass. Sajmir Kuçi: Po edhe disa mesazhe që lexon në Facebook thonë sa para iu dha kryeministri-doktorëve?!
Kryeministri Edi Rama: Po, po ç’e pyet. Këtu doktor Rehovica ishte i treti në këtë. Domethënë ishte Messi, Mbappe, ti ishe Neymari i rastit. Po ndërkohë dy shefa këtu, dy profesorë, po ti çfarë bëre me çfarë u more?
Dr. Dritan Rehovica: Me gjëra të vogla për të ndihmuar profesorët.
Kryeministri Edi Rama: Cila është puna e kirurgut të tretë aty?
Dr. Dritan Rehovica: Sigurisht ndihmon për të bërë sa më funksionale operacionin. Mund të mbash ndonjë instrument.
Kryeministri Edi Rama: Është harmonizimi i shumë duarve në një zonë shumë të vogël.
– Secili prej nesh ka një histori në zhvillimet e kirurgjisë tonë sepse është një histori 30 vjeçare. Kur filloi kirurgjia laparoskopike për ta qartësuar, po në fundin e viteve 80-të, isha student në mjekësi dhe s’e imagjinoja që do mund të realizohej kjo gjë. Në fakt, në atë kohë as nuk e dija. Nuk kishte ardhur lajmi. S’ishte as interneti. Po për çudinë tonë në vitin ’92 një ekip amerikan na sjell një kasetë me një televizor të vogël dhe na vendos një kolostomi me laparoskopi që me thënë të drejtën ishte e mahnitshme, ishte e jashtëzakonshme. Tani po e sjell, në këtë moment, më ka bërë aq përshtypje sa kur më ka marrë im atë për dore për të parë njeriun e parë në Hënë. Nuk e kam harruar kurrë që atëherë. Kam qenë shumë i vogël 3-4 vjeç. Ekzaktësisht ajo histori, ajo përshtypje, po prap nuk e mendonim që do ishte kështu, po prap ishte dashuri me shikim të parë për shumicën prej nesh dhe ishte do ta bëjmë këtë gjë dhe s’ka. Kujtoj në ’93 vjen një ekip amerikan përsëri me një mik tonin, doktor Lek Palin nga Shkodra dhe ai, si ne të rinjtë hajde se po i shoqërojmë këto mjekët, po ndihmojmë një çikë dhe po mësojmë prej tyre. I shoqërova në Shkodër dhe në Tiranë dhe ata më premtuan se do të më merrnin në ’94. Kisha fatin të punoj me mjekë shumë të mirë atje të kirurgjisë laparoskopike. Ndërkohë Mark Johnson që përmendi profesor Gjata, një mik i joni i përbashkët, gjithë neve prezentë këtu në spitalin të cilin kemi punuar, një mjek i jashtëzakonshëm na kanë ndjekur hap pas hapi. Po imagjinoni në vitin 93-94 çdo gjë që bënim në Shqipëri ishte për herë të parë. ERCP-në që e bëmë më vonë. Të gjitha. Pastaj, këto shkojnë paralel. Do të thotë edukimi i njerëzve së bashku me pajisjet shkojnë paralel, gradualisht kapin njëra-tjetrën pasi në atë kohë s’harroj, mbas një viti specializimi në Belgjikë në ’97-ën, por në atë kohë mungonin disa gjëra për të bërë, kolonoskopi me laparaskopi, kancer të zorrës së trashë me laparoskopi, por në 2004-2005 filluan të shfaqeshin disa pajisje. Ka qenë një rritje graduale për të gjithë ne. Qoftë intelektuale, qoftë vendi dhe koha ka bërë atë ndryshimin e vetë gradual. Sigurisht që secili individ ka rolin e tij, por po them që koha dhe historia ecin përpara pavarësisht nga ne. Historia e kirurgjisë laparoskopike ka qenë histori e shndritshme në Shqipëri. E them me bindje sepse tani bëjmë një gamë shumë të gjerë operacionesh.
Kryeministri Edi Rama: Tani është shtrirë edhe në zona të tjera. Edhe në Dibër më thonë.
– E vërtetë është por duhet kuptuar që ky interes ka qenë gjithmonë. Në vitin 2002, në atë kohë erdhën në Shkodër, Elbasan, Korçë, Durrës 4 laparoskopë dhe në atë kohë me organizimin e ministrisë së asaj kohe, shkuam nëpër këto rrethe dhe filluam zhvilluam kirurgjinë laparoskopike për aq sa kushtet e lejonin sepse nuk kishte si të thuash, ende mirë e organizuar.
– Pastaj doli brezi i ri i kirurgëve që e mësuan.
– Po, doli brezi i ri i kirurgëve dhe me thënë të vërtetën ka qenë një histori pozitive, por duhet thënë që kërkon edhe angazhim brezash, jo individësh vetëm. Është kollaj ta thuash, po s’kam për ta harruar. Po bëja një operacion dhe profesor Elezi më bën një kompliment shumë të mirë. Unë u entuziazmova dhe i them që doja të dëgjoja prap atë kompliment. Nuk ma dha atë kënaqësi se tha, mirë, mirë por pionierët janë ata që heqin të zitë e ullirit për të hapur rrugën, për të bërë diçka të re. Pastaj kur bëhet rutinë, gjërat bëhen të lehta për të gjithë dhe historia kështu ka qenë në fakt. Për ne ka qenë duke u bërë më e lehtë sesa për ata që kanë qenë në fillimet e tyre. Kanë qenë vite të një përpjekje shumë të madhe për edukim dhe për zhvillim teknologjik duke ushtruar presion mbi atë që kemi përparësi…
– Për të ecur vetë përpara, për të rritur vështirësinë e ndërhyrjeve laparoskopike.
– Por sot jemi krenar se jemi të gjithë dëshmitarë. E di, më pyesin njerëzit pse s’ndenje në Amerikë në vitin ’94 dhe gjithmonë e kthej shiritin e kasetës në ato vite. E vërteta është dy arsye dhe e them me sinqeritet të plotë, dy arsye ka pasur. Arsyeja e parë njëherë ka qenë optimizmi i madh i asaj kohe.
Kryeministri Edi Rama: Ju e kishit marrë hovin.
-E kishim marrë me hov dhe sërish kishte optimizëm në vitet ’94 që do të ndryshonte shpejt sistemi e të tjerë. Realisht e them.
Kryeministri Edi Rama: Ka pasur shpresë dhe entuziazëm të madh. Nuk diskutohet
-E dyta ishte se dëshiroja të imitoja çdo gjë që bënte kolegu im, kirurgu, presori John Sham në atë kohë. Endoskopi terapeutike, laparaskopi dhe thoja në Shqipëri do kem më shumë mundësi për ta zhvilluar këtë gjë. Në Shqipëri do të kem më të hapur hapësirën për ta vijuar këtë gjë.
Kryeministri Edi Rama: Unë them që ka lidhje shumë kjo me atë që tha profesor Gjata një moment që ka pasur një bazë profesorësh dhe dijesh mjekësia këtu që është trashëguar brez mbas brezi dhe pavarësisht se nuk ka qenë e mbështetur nga armët e infrastrukturës, logjistikës e të tjera, filli i ruajtjes dhe zhvillimit të kapitalit njerëzor, i ka rezistuar të gjithë dallgëve, vështirësive, boshllëqeve e të tjerë dhe gjëja që ka bërë dëmin më të madh sipas meje me analizën që bëj unë të paktën, në këtë progres të kapitalit njerëzor, ka qenë mos shoqërimi me progresin në menaxhim. Me menaxhimin në ç’sens? Për shembull është e pakuptueshme, por është dhe shumë banale që shëndetësia për një kohë shumë të gjatë mbeti si një sektor që i jepej një partie të vogël. Partitë e mëdha, lëshonin shëndetësinë tek partitë e vogla dhe ne e dimë shumë mirë natyrën e partive të vogla në Shqipëri. Partitë e vogla në Shqipëri janë parti të cilat ushqehen duke thithur gjithë gjakun e asaj pjese, asaj parcele të punëve të shtetit që ti ia lë. Më kujtohet një histori, se këtu besoj do solidarizohesh me mua. Shkoj në Vlorë, ne ishim në opozitë dhe unë shkoja nëpër spitale për të bërë ato dialogjet e përgjithësisht nuk është se gjeja rezistencë nga ana e si të thuash, respektit të komunikimit e të tjera. Në Vlorë, ishte një profesor, nuk e kujtoj emrin, që ishte i partisë si të thuash demokratike atëherë, që ishte drejtor i spitalit të Vlorës dhe unë e pata takuar në ato kushte dhe më pati bërë një pritje goxha të mirë me thënë të drejtën, burrë zotni, nuk ia kujtoj emrin. Pas ca kohësh e takoj dhe kujtoja se ishte drejtori akoma dhe i them drejtor, “nuk jam më drejtor”, – më tha. “Po pse”, – i thashë? “Po si të ta shpjegoj”, – tha, “unë tha kisha afruar një nga djemtë e rinj dhe i dhashë një mundësi të afrohej pranë meje si nëndrejtor. Ky krijoi një celulë demokristiane dhe më morën drejtorinë”. Jo sepse i lihej ministrive, kjo ministri dhe ka ndodhur me të dyja partitë e mëdha. Unë e kam parë gjithë historikun dhe të dyja partitë e mëdha, “lëre shëndetësinë atje”.
– Ne e kemi jetuar.
Kryeministri Edi Rama: Kjo ka krijuar një hapësirë tani. Po të bësh një krahasim, po të marrësh kapacitetin e kapitalit njerëzor që ne e kemi ok, me çfarë ky kapital njerëzor në sistemin shëndetësor ka pasur në dispozicion dhe pikërisht për këtë arsye në radhën më të parë është për këtë arsye. Megjithatë është e tejkaluar, nuk besoj se do ketë më, se tani jemi parti shtet, tani nuk ka nga këto, por edhe më vonë kur të vijë pluralizmi nuk besoj se do ti lihet shëndetësia më dhe inshallah, edhe nëse do ketë parti të vogla në koalicion, nuk do kenë këtë gjakpirësinë.
Prof. Arben Gjata: Unë do thoja vetëm një gjë. Unë besoj se është shumë e rëndësishme faktikisht dhe ka të bëjë me 2013 kjo. Për herë të parë, në një fushatë elektorale u përdor karta e mjekësisë. Asnjëherë më përpara nuk ishte përdorur. Unë di dhe fondet. Unë kam qenë drejtor mjekësor i QSUT 3 vjet, nga 2002 deri në 2005 dhe sasia e parave që ne kishim për materiale konsumi dhe medikamente për gjithë QSUT ishte 5 milionë euro në vit. Nuk e di se si ia bënim. Mblidheshim në zyrë dhe kur bënim listën e barnave që do blenim merrnim vetëm barnat bazike sepse nuk na dilnin paratë për të blerë. Sot është 40 e ca milionë dhe shteti në momente të caktuara ka pasur më shumë para, i ka vënë në dispozicion, është dhe ky faktor dhe një farë kohe mjekësia ngeli kështu që këta po punojnë, njerëzit do të blejnë ndonjë gjë. Kishte prioritete të tjera vendi dhe u bë shumë e rëndësishme që në 2013 u vu. Për herë të parë u bënë gjithë ato debate politike për mjekësinë.
Kryeministri Edi Rama: Janë shumë gjëra bashkë nuk diskutohet, por nejse, nuk do ta zgjidhim dot këtu këtë.
Prof. Arben Gjata: Se e ka pasur dhe PS, 3 vjet e ka mbajtur.
Kryeministri Edi Rama: Ajo që dua t’ju falenderoj dhe një herë për ta mbyllur është që edhe konsensusi që arritët për të më nxjerrë shpejt nga spitali se aty ,mund të ketë dhe një përplasje për të më mbajtur për mos më nxjerrë atje ku po zhvillohet ajo.
Prof. Arben Gjata: Në fakt me leje ka dalë, sepse natën e fundi donte të dilte që më përpara po unë nuk të kam lënë të dalësh atë natë. Sa të bënte 24 orë e të ikte në shtëpi, se si mund të dalësh.
Kryeministri Edi Rama: Se kisha dëgjuar që apendiciti nuk është ndonjë gjë, shkon atje, bën një kështu dhe të nesërmen je në këmbë dhe del. Sot për shembull, prapë me karar.
– Do thoja që kjo historia e Vlorës është ajo që 5 doktorë me kryeministrin e Shqipërisë nuk i shpëtojnë dot politikës, sado që të dëshirojnë.
Kryeministri Edi Rama: Jo nuk i shpëtojnë dot, po ti në shtëpi nuk i shpëton dot politikës as me gruan.
– Nga ana tjetër, ne doktorët preferojmë që ti rrimë larg politikës për atë shprehjen në thonjza që thotë, “politics attracts the worst and corrupts the best”. Pra ka tendencën me atraktu më të këqijtë e me korruptu më të mirët.
Kryeministri Edi Rama: Ja, këto tani nuk pranoj fare.
– Kjo është e qartë, nuk biem në konsensus.
Kryeministri Edi Rama: Jo, po mos të ishte politika…
– Sigurisht dhe do të shtoja që ne mund të shërojmë një njeri dhe politikanët me vendimet e tyre të drejta mund të shërojnë shumë dhe kjo sigurisht varet nga vendimet e drejta. Por zhvillimi i shoqërisë, ka disa pikëpamje për zhvillimin e saj. Po themi, me të vërtetë ka qenë keq por disa do të thonë, cila është ideja jonë, e disave prej nesh për zhvillim? Me ju lënë njerëzve sa më shumë dorë për të vendosur. Çfarë do të thotë? Shteti të marri përsipër të bëjë sa më pak. Nuk po them të bëjmë mirë apo keq, në çdo alternativë, por është shumë e rëndësishme që t’ju lësh njerëzve të jenë përgjegjës vet për vendimet e tyre, për zgjedhjen e tyre, financimin e tyre.
Kryeministri Edi Rama: Profesor, nëse je dakord, unë jam i gatshëm të bëjmë një podcast tek e tek, në një moment jashtë zgjedhor sepse do ishte shumë interesante dhe në fakt këto lloj debatesh janë ato që i mungojnë politikës sot, por unë dua të them këtë që pa politikën nuk do kishte pasur sot njerëzimi sistem shëndetësor. Pa politikën nuk do kishte pasur të gjitha gjërat që kanë ndodhur nëpër shoqëri si zhvillim i përbashkët sepse është politika që i bën. Tani politika mund të jetë shumë e keqe, mund të jetë dhe shumë e mirë, varet në çfarë duarsh bie dhe mbi të gjitha edhe brenda politikës, si dhe brenda mjekëve, nuk janë të gjithë njësoj, ka dhe kështu, ka dhe ashtu. Realisht ju falenderoj shumë. Tani dua t’ju them që ambicia ime dhe frymëzimi im pas kësaj ndërhyrje është që në një kohë sa më të shkurtër shqiptarët të mos shkojnë në Turqi për tu operuar.
– Ka kohë që nuk shkojnë.
Kryeministri Edi Rama: Sigurisht që ka operacione ultra speciale e të tjera e të tjera, por që zgjedhja e parë të jetë jo vendi ynë, por sistemi publik shëndetësor dhe unë besoj që së bashku, duke qenë të vetëdijshëm që ka akoma gjëra që duhet të bëjmë e të plotësojmë, unë besoj që do t’ia arrijmë. Ishte realisht një kënaqësi që të theresha prej jush. Këta ishin 5 burrat që më hapën barkun dhe që më dhanë mundësinë e një eksperience realisht shumë pozitive për mua, jo thjesht si pacient sepse nuk dua absolutisht të bëj këtu njeriun që ka kaluar një operacion të vështirë, operacioni ka qenë i thjeshte edhe pse apendiciti nuk ka qenë i thjesht edhe mbetet i shëmtuar edhe pse në këtë pikë, profesori tha që të gjithë këto janë të këqij por ai nuk është vetëm i keq, është edhe i shëmtuar. Faleminderit!
