TIRANË– Vetëm pak ditë më parë u zyrtarizuan në krye të bashkive, krerët e rinj, të cilët nuk kursyen premtimet e tyre për zhvillimin e vendit gjatë një muaj fushatë. Por në fakt nga ana tjetër ata kanë ‘dhuratë’ rreth 6 mld lekë si borxh i prapambetur. Eksperti i ekonomisë, Zef Preçi tregon për ‘New Zone‘ arsyet e krijimit të borxhit te lartë duke parë që investimet e bëra nuk e justifikojnë.
“Krijimi i borxheve nga bashkite është i lidhur ngushtë me gjendjen e përgjithshme të ekonomisë; me keq-qverisjen e zakonshme të këtyre institucinoeve në pjesën më të madhe të tyre, me kapacitetet e kufizuara ne burimet njerëzore për programimin dhe zhvillimin, për vjeljen e tatime-taksave; me nepotizmin dhe përdorimin joefektiv dhe shumë edhe korruptiv të fondeve në dispozicion, etj. Gjendja e përgjithshme e ekonomisë, e karakterizuar nga rritja ekonomike minimale dhe në sektorë si ndërtimi që nuk favorizojnë prodhimin vendas, nuk lejon që pushteti vendor, edhe sikur të qeverisej mirë, të rrisë të ardhurat e veta.Qeverisja në pushtetin vendor reflekton mungesën e pervojës në bashkitë mbas reformës së vitit 2016, gje qe lidhet me stukturat e paqendrueshme dhe te pakonsolidura ne menaxhimin e burimeve natyrore të rëndësishem siç janë pyjet dhe kullotat, tokat bujqësore, etj. Edhe pse është dicka pozitive që procesi i decentralizimit fiskal ka shënuar njëfarë përparimi, përsëri bashkitë mbeten të varura nga fondet e buhxetit të shtetit dhe për më tepër që grumbullimi i taksave lokale edhe/ose taksave të ndara kalon përmes një procesi në të cilni është evident nepotizmi, vendim-marrjet në prokurime në mjaft raste bëhen në kushtet e konfliktit të interesave, jane te dukshme favorizimet klienteliste qe lidhen me “kontributet“ e të punësuarve ne fushatat zgjedhore, dmth vëndet e punës në administratën vendore përdoren gjerësisht si një mënyrë e kompensimit të kontributeve dhe ka një tendencë të frikshme të rritjes së numrit të të punësuarve në dëm të cilësise së shërbimeve publike që ofron pushteti vendor. Shndërrimi i një numri bashkish në zyra elektorale në shërbim të pushtetit jo vetëm perkeqëson me tej cilësinë e shërbimeve publike ndaj qytetarëve, por kjo praktikë cënon edhe vetë integritetin e institucioneve vendore dhe besimin e publikut ndaj institucioneve të shtetit të së drejtës dhe demokracia në përgjithësi. Me konkretisht, një numër bashkish, kontraktojnë mallra dhe shërbime për të cilat nuk zortërojne fondet e nevojshme për pagimin e tyre dhe mbartin pagesat nga njëri vit në tjetrin duke detyruar kështu qeverinë qendrore të shlyeje këto fatura. Nuk po flasim që disa shërbime që okupojnë shuma të medha parash buxhetore ne nivel lokal sic është grumbullimi i mbetjeve zurbane janë te akaparuara nga kompani te familjareve te personave te ekspozuar politikisht dhe se kontratat e kësaj nayre „de facto“ kanë marrë formën e koncesioneve (sepse nëshkruhen për 3-5 vite), jane te mbikqyra dobet dhe te dyshuara gjeresisht për korrupsion” tha Preçi.
Preçi shprehet pesimist sa i takon zgjidhjes së shpejtë ë këtij problemi nga ana e pushtetit vendor
“Personalisht jam pesimist, nuk besoj se do te ketë ndonjë zgjidhje në periudhë të afërt të këtij problemi me burimet e vetë bashkive. Ndoshta është më mirë te themi se si mund të pengohet që ky problem te mos rëndohet me tej duke filluar me Bashkinë e Tiranës… Unë mendoj se Kuvendi dhe qeveria duhet të rritin transparencën në përdorimin e fondeve financiare nga bashkitë, institucionet kontrolluese sic është audititi i brendshëm dhe ai i jashtëm (KLSH) duhet të jenë me aktive në ofrimin e rekomandimeve për politikat që duhen ndjekur pa cënuar autonominë lokale të rritet transparenca në menaxhimin e fondeve financiare, konkurrenca në prokurimin përkates si dhe llogaridhenie në këshillat bashkiakë gjithsesi mbas zgjedhjeve te fundit pritet te jene pluraliste dhe më hapura për qytetarët, votuesit e taksa-paguesit. Në terma me konkrete, mendoj se edhe monitorimi i rregullt, skedulimi në kohë i pagesavet e prapambetura por edhe vënia para pergjgjesisë e personave pergjegjes do të ndihmonin në një funksionim më të mirë të bashkive në këndveshtrimin financiar të tyre”.
Ministria e Finanacave propozoi vitin e kaluar në ligjin për “financat e vetëqeverisjes vendore” një shtesë për parandalimin dhe zgjidhjen e tyre me anë të përdorimit të fondeve të trashëguara dhe të pa angazhuara nga viti i kaluar ku jo më pak se 30 për qind e tyre përdoren automatikisht për shlyerjen e detyrimeve të prapambetura dhe pagimin e nën huave të papaguara në kohë.
Peshën kryesore të detyrimeve në bashki e mbajnë vendimet gjyqësore për largimet e padrejta nga puna e më pas vijnë shërbimet, investimet pa fonde dhe mirëmbajtja. Edhe në rang bashkish nivelin më të lartë të borxhit e ka Tirana me rreth 1 mld lekë e ndjekur nga Kavaja me 700 mln lekë, si dhe Vora 400 mln./Newszone
