Marrëveshja për të likuiduar financierin e Detroitit u lidh në një zonë të caktuar në një klub striptizmi të quajtur Bouzouki.
“Praktikisht, po i paguan të gjithë të tjerët… Duhet të më paguash edhe mua”, i tha financieri i qytetit pronarit të biznesit lokal Robert Shumake atë ditë në vitin 2007 gjatë një bisede që Shumake më vonë do t’ua tregonte prokurorëve federalë.
Shumake, i vetë-përshkruar si aktivist dhe filantrop, pranoi t’i bënte pagesa disa zyrtarëve në krye të fondeve të pensioneve të qytetit. Paratë u përdorën, ndër të tjera, për të mbuluar shpenzime kumari, bileta ajrore dhe një shëtitje njëditore me anije në Bahamas.
Në këmbim, Shumake mori një shpërblim fitimprurës: Detroiti kaloi miliona dollarë pensione në kompaninë e tij të investimeve dhe i pagoi atij 1.2 milionë dollarë në tarifa. Prokurorët më vonë do të thoshin se kjo ishte “marrëveshja më e keqe e mundshme për sistemet e pensioneve”.
Një sërë zyrtarësh dhe biznesmenësh të qytetit u dënuan në skandalin gjithëpërfshirës, por Shumake arriti një marrëveshje në këmbim të dëshmisë së tij në 2011 dhe iu shmang ndjekjes penale.
Menjëherë pas kësaj, ai arriti edhe diçka tjetër. Vendi afrikan jugor i Botsvanës e emëroi atë si konsull nderi në Shtetet e Bashkuara, një pozicion diplomatik që erdhi me mbrojtje ligjore, përfitime udhëtimesh dhe lidhje politike të padisponueshme për shumicën e amerikanëve.
Departamenti i Shtetit miratoi emërimin, duke i dhënë Shumakes qasje në botën e privilegjuar të diplomacisë ndërkombëtare. Konsujt e nderit, megjithëse jo aq të shquar sa ambasadorët dhe diplomatët e tjerë të karrierës, kanë punuar për shekuj nga vendet e tyre për të përfaqësuar kombet e huaja.
Departamenti nuk iu përgjigj pyetjeve se çfarë hapash, nëse ka, mori për të kontrolluar të kaluarën e Shumakes. Nëse zyrtarët do të kishin bërë qoftë edhe një kërkim të përciptë në internet, ata do të kishin zbuluar se licenca e ndërmjetësit të pasurive të paluajtshme Shumake u pezullua në 2002 dhe se ai zgjidhi një rast mashtrimi bankar në 2008, duke rënë dakord të paguante qindra mijëra dollarë.
Shumake është në mesin e të paktën 500 konsujve aktualë dhe ish-konsujve të nderit në Shtetet e Bashkuara dhe në mbarë botën, të cilët janë përfshirë në hetime penale ose polemika të tjera – duke emërimin në postet e tyre pavarësisht dënimeve të mëparshme ose flamuj të tjerë të kuq, Konsorciumi Ndërkombëtar i Gazetarëve Hulumtues dhe ProPublica zbuluan në një seri investigimesh këtë vit.
Raportimet për shfrytëzim, skandal dhe sjellje kriminale nga diplomatë vullnetarë pak të njohur kanë dalë në sipërfaqe prej vitesh. Por shumica dërrmuese e qeverive nuk kanë arritur të forcojnë mbikëqyrjen ose të bëjnë presion për të reformuar të drejtën ndërkombëtare që mbron mijëra konsuj nderi në mbarë botën.
Gjithsesi, investigimi identifikoi konsuj kriminelë ose të diskutueshëm të lidhur me të paktën 168 qeveri, përfshirë Rusinë, e cila ka përdorur sistemin për të caktuar dhjetëra mbështetës të Kremlinit në tokë të huaj si një strategji e fuqisë së butë.
Në vazhdën e raportimit, Paraguai, Finlanda, Brazili dhe vende të tjera njoftuan hetime të konsujve dhe sistemit që i fuqizon ata. Në disa raste, zyrtarët qeveritarë pranuan se nuk e dinin se sa konsuj kishin emëruar ose nëse ndonjë ishte dënuar për krime.
Ekspertët në diplomacinë ndërkombëtare dhe sigurinë kombëtare thonë se më shumë qeveri duhet të kërkojnë ndryshime, të shqyrtojnë të emëruarit përpara se ata të miratohen dhe të ndjekin aktivitetet e tyre pasi të bëhen konsuj.
ProPublica dhe ICIJ identifikuan më shumë se 150 konsuj aktualë dhe ish-konsuj të akuzuar ose të dënuar për evazion fiskal, mashtrim, ryshfet, korrupsion ose pastrim parash. Gati 60 ishin të lidhur me vepra penale të trafikut të drogës ose armëve, të paktën 20 të tjerë me krime të dhunshme dhe 10 me abuzime mjedisore. Tridhjetë konsuj nderi janë sanksionuar nga Shtetet e Bashkuara dhe qeveri të tjera; nëntë janë lidhur me grupe terroriste nga forcat e rendit dhe qeveritë. Pasi janë akuzuar, dhjetëra konsuj kanë shfrytëzuar statusin e tyre për të shmangur ndjekjen penale, hetimet e policisë apo gjobat.
“Askush nuk po i kontrollon ata”, tha Bob Jarvis, një profesor i së drejtës ndërkombëtare dhe të së drejtës kushtetuese në Universitetin Nova Southeastern të Floridës, i cili ekzaminoi për herë të parë sistemin e konsullit të nderit në vitet 1980. “Çfarë po bëjmë? Kush janë këta njerëz?”
Shtetet e Bashkuara nuk i emërojnë konsujt e tyre të nderit jashtë vendit, por për dekada i kanë lejuar vendet e huaja të emërojnë shtetas amerikanë si konsuj në Amerikë – rreth 1,100 të tillë ishin në fillim të këtij viti.
Departamenti i Shtetit, përgjegjës për miratimin e emërimeve të konsujve, pranoi vite më parë se Shtetet e Bashkuara “nuk ishin në pozitë” për të kryer kontrolle për të kaluarën apo për të analizuar kualifikimet apo përshtatshmërinë e të emëruarit në tokën e SHBA-së dhe në vend të kësaj kanë besim se vendet e huaja do t’i kontrollojnë këto kredenciale.
Ndryshe nga disa vende të tjera, Shtetet e Bashkuara nuk kanë kod sjelljeje për konsujt. Departamenti i Shtetit luftoi më parë një përpjekje të Kongresit për të rishikuar nëse valixhet diplomatike, të cilat nuk i nënshtrohen kontrolleve dhe ligjit ndërkombëtar, ishin përdorur për kontrabandë. Departamenti në atë kohë tha se masa do të ndikonte te diplomatët amerikanë jashtë vendit.
Në vitin 2020, Departamenti i Shtetit iu drejtua ambasadave të huaja me një kërkesë të thjeshtë: një listë të përditësuar të konsujve të tyre në Shtetet e Bashkuara. Herën e fundit që departamenti e kërkoi këtë ishte pesë vjet më parë, tregojnë të dhënat.
“Kemi të bëjmë me një numër shumë të madh, kështu që përfshirja në një kontroll të detajuar për çdo kandidat do të ishte mjaft e vështirë”, tha Lawrence Dunham, ish-ndihmës shefi i protokollit në Departamentin Amerikan të Shtetit, në një intervistë.
Departamenti i Shtetit nuk iu përgjigj pyetjeve në lidhje me mbikëqyrjen e tij të konsujve. Në një deklaratë, Cliff Seagroves, zëvendësdrejtor kryesor i Zyrës së Misioneve të Jashtme, tha se departamenti punon për të “mbrojtur publikun amerikan nga abuzimi me privilegjet dhe imunitetet diplomatike. Kjo mbikëqyrje përfshin akreditimin e konsujve të nderit dhe kryerjen e tyre të detyrave zyrtare në Shtetet e Bashkuara. Departamenti ka zero tolerancë për dëshmitë e aktivitetit të papërshtatshëm nga çdo anëtar i një misioni të huaj, përfshirë konsujt e nderit.”
Departamenti nuk iu përgjigj pyetjeve për emërimin e Shumakes.
Shumake nuk iu përgjigj pyetjeve në lidhje me aktivitetet e tij përpara se të bëhej konsull. Ai ka thënë më parë se ka bashkëpunuar me qeverinë në çështjen e pensioneve. Ish-financieri i qytetit u dënua në vitin 2015 me 11 vjet burg.
Shumake ka thënë gjithashtu se ai nuk është përpjekur kurrë të keqinterpretojë të kaluarën e tij profesionale. Ai ka mohuar keqbërjen në hetimin e mashtrimit bankar.
Jashtë Shteteve të Bashkuara, një numër i vogël qeverish të përballura me skandale kanë miratuar protokolle më të rrepta për emërimin dhe pranimin e konsujve të nderit.
Tre vjet më parë, qeveria kanadeze nisi një verifikim pasi refugjatët sirianë në Montreal zbuluan konsullin e nderit të sapo miratuar Waseem Ramli me një Hummer të kuq të pajisur me një flamur sirian dhe një fotografi të presidentit Bashar al-Assad, regjimi i të cilit ka vrarë dhjetëra mijëra civilëve nëpërmjet sulmeve ajrore dhe armëve kimike.
“Për ne, ky nuk është flamuri sirian. Ai përfaqëson tmerre për ne. Ai përfaqëson të keqen”, tha Farouq Habib, një baba sirian i dy fëmijëve, të cilit iu dha azil në Kanada. “Ishte tronditëse për mua ta shihja atë në rrugët e Kanadasë. Si mundet Kanadaja të emërojë dikë… pa treguar kujdes apo pa bërë verifikimet e duhura? Kjo minon besueshmërinë e vetë sistemit.”
Qeveria kanadeze e shkarkoi Ramlin përpara fillimit të mandatit të tij dhe raportoi se konsujt e emëruar nga 15 vende i ishin nënshtruar një shqyrtimi më të kujdesshëm.
Ramli nuk qe e mundur të kontaktohej për koment. Në kohën e emërimit të tij, ai tha se do të përfaqësonte sirianët, pavarësisht nga pikëpamjet e tyre politike.
“Më duhen disa informacione për atë që ndodhi”, shkroi një zyrtar kanadez në atë kohë, sipas emaileve të publikuara nga qeveria. “Ku kemi “dështuar?”
Sistemi i konsullit të nderit u krijua me shumë premtime shekuj më parë, kur qeveritë filluan të promovojnë interesat e tyre kulturore dhe ekonomike në vendet e huaja duke emëruar qytetarë të njohur për të shërbyer si ndërlidhës nga vendet e tyre. Sipas ligjit ndërkombëtar, kur një qeveri e huaj emëron një konsull, qeveritë vendore duhet ta miratojnë emërimin.
Shumë konsuj janë mbështetës të zellshëm, duke krijuar aleanca nga një vend në tjetrin në art, industri, shkencë dhe akademi, ndërkohë që tërheqin shumë më pak vëmendje sesa ambasadorët dhe diplomatët e tjerë të karrierës.
Por përfitimet e diplomacisë kanë joshur prej kohësh disa të emëruar të dyshimtë. Konsujt e nderit marrin imunitet ligjor në çështje që kanë të bëjnë me punën e tyre. Korrespondenca e tyre nuk mund të sekuestrohet dhe zyrat dhe valixhet e tyre konsullore mbrohen nga kontrollet. Statusi i tyre siguron qasje te liderët e politikës dhe industrisë.
Në Shtetet e Bashkuara, një konsull nderi për Malajzinë, u përpoq të përdorte statusin e tij diplomatik si konsull nderi për Malajzinë për të anuluar një gjobë trafiku prej dhjetë dollarësh, duke ngritur një padi në Gjykatën e Apelit të Oregonit në vitin 1979 përpara se të humbiste, tregojnë të dhënat.
Në Los Anxheles në vitet 1990, konsulli i nderit Latchezar “Lucky” Christov komplotoi me avokatë, një zjarrfikës, një oficer policie dhe një rabin, ndër të tjera, për të ndihmuar në lëvizjen e dhjetëra miliona dollarëve për një kartel kolumbian droge.
Për të shmangur vëmendjen e padëshiruar, Christov i mori paratë e drogës në një makinë me targë diplomatike, tregojnë të dhënat, dhe i mbajti ato në zyrën e tij në Bulevardin “Wilshire”, ku mbi derë shkruhej: Konsulli i Bullgarisë.
Christov, shfrytëzimet e të cilit u përshkruan më vonë në një raport për Kongresin, u vetëdeklarua fajtor për pastrim parash droge. Ai vdiq në vitin 2015.
Në vitin 2005, një konsull nderi që përfaqësonte Republikën Çeke në Miçigan dhe Ohajo u përpoq të shmangte pagesën e taksave të pronës në një shtëpi prej rreth 150 metrash katrorë pranë Detroitit me një garazh me gjashtë makina dhe ashensor. Ai argumentoi se prona i ishte transferuar qeverisë çeke.
“A paguan taksa mbi pronën ambasada? Sigurisht që jo! Konsullata në Nju Jork paguan taksa mbi pronën? Sigurisht që jo!”, citohet të ketë thënë në atë kohë konsulli i atëhershëm Thomas Prose. Zyrtarët lokalë mohuan një përjashtim nga taksat dhe Prose dha dorëheqjen si konsull nderi. Prose nuk pranoi të komentonte. Ai më parë tha se i kishte paguar taksat “nga vullneti i mirë”.
Një nga konsujt e nderit të profilit të lartë në Shtetet e Bashkuara ishte Jill Kelley, e cila fitoi famë në vitin 2012 për shkaktimin e një hetimi të FBI-së që ekspozoi përfundimisht një lidhje jashtëmartesore midis drejtorit të atëhershëm të CIA-s, David H. Petraeus, dhe biografes së tij.
Gjatë mbulimit mediatik, Kelley thuhet se telefonoi 911 për t’u ankuar për personat që kishin hyrë pa leje në pronën e saj. “Jam konsulle nderi… kështu që ata nuk duhet të mund të kalojnë në pronën time”, tha ajo.
Kelley, e emëruar si konsulle nga Koreja e Jugut, e humbi postin e saj atë vit. Në atë kohë, një biznesmen nga Nju Jorku tha se ajo kishte kërkuar miliona dollarë për ta ndihmuar atë të fitonte një kontratë gazi në Korenë e Jugut.
“Nuk përshtatet statusit të konsullit të nderit që (ajo) kërkoi të përfshihej në projekte komerciale dhe të kërkonte para për ndikimin që ajo kishte”, tha zëvendësministri i jashtëm i Koresë së Jugut për agjencinë e lajmeve Yonhap me bazë në Seul.
Kelley e mohoi keqbërjen, duke thënë për ProPublica dhe ICIJ se ajo nuk kishte fituar para nga roli i saj si konsulle nderi. “Nuk kam fituar kurrë asnjë dollarë dhe nuk kam përfituar nga puna ime”, tha ajo.
Në përgjigje të pyetjeve, Kelley ndau një kopje të një padie civile të vitit 2013 që ajo dhe bashkëshorti i saj ngritën kundër qeverisë së SHBA-së, duke pretenduar se qeveria shkeli privatësinë e tyre duke zbuluar “informacione personale, private dhe konfidenciale” gjatë skandalit Petraeus. Humbja e statusit si konsulle nderi e privoi Kelley nga “vite shërbimi të rëndësishëm publik, mundësi sociale dhe financiare”, sipas padisë, të cilën Kelley më vonë e tërhoqi. Ajo nuk pranoi të jepte detaje.
Në vitet e fundit, më shumë se 100 vende, duke përfshirë Rusinë, Guatemalën, Liberinë dhe Maltën, kanë pasur konsuj në Shtetet e Bashkuara, tregojnë të dhënat e Departamentit të Shtetit. Franca kishte më shumë – 53 që nga marsi.
Departamenti i Shtetit ka disa kërkesa, duke përfshirë që një konsull të jetë mbi 21 vjeç, shtetas amerikan ose rezident i përhershëm dhe nuk ka pozicion zyrtar me detyra që mund të bien ndesh me postin.
Një memorandum i Departamentit të Shtetit drejtuar ambasadave të huaja në vitin 2003 vuri në dukje se qeveria e SHBA-së “u beson” vendeve të huaja për të rishikuar kredencialet e kandidatëve. Pasi janë emëruar, memoja tha se konsujt u japin llogari qeverive që përfaqësojnë, sipas departamentit.
“Është në sistemin e nderit”, tha Dunham.
Ai shtoi se Shtetet e Bashkuara gjithmonë mund të refuzojnë të pranojnë të nominuarit për konsuj nderi ose, më vonë, t’i heqin ata nga postet e tyre.
Përpjekjet për të forcuar mbikëqyrjen e privilegjeve diplomatike gjatë viteve kanë qenë sporadike. Në vitet 1980, Departamenti i Shtetit miratoi një moratorium një vjeçar për emërimet e konsujve të rinj të nderit në përgjigje të shqetësimeve të Kongresit për numrin e njerëzve në SHBA me mbrojtje diplomatike.
Rreth të njëjtës kohë, një grup dypartiak ligjvënësish amerikanë u përpoqën të rishikonin nëse diplomatët po shfrytëzonin mbrojtjen që i lejonte ata të merrnin valixhe, kuti dhe kontejnerë në Shtetet e Bashkuara pa inspektim. Sipas ligjit ndërkombëtar, valixhet diplomatike, përfshirë ato që mbahen ose priten nga konsujt e nderit, nuk mund të kontrollohen, as me rreze X.
Masa do t’i kërkonte qeverisë të miratonte masa mbrojtëse për të garantuar që valixhet të mos përdoreshin për të kontrabanduar drogë, eksplozivë, armë ose ndonjë material tjetër të përdorur për të çuar përpara terrorizmin.
“Ne jemi të shqetësuar se terroristët mund, dhe kemi çdo arsye të besojmë, të kenë dërguar nën mbrojtjen e imunitetit diplomatik valixhe të tilla me armë të vogla dhe eksplozivë për t’u përdorur kundër oficerëve të zbatimit të ligjit”, dëshmoi në një seancë dëgjimore në Kongres Dennis Martin, atëherë president i Federatës Amerikane të Policisë.
Departamenti i Shtetit e kundërshtoi masën, duke argumentuar se Shtetet e Bashkuara ishin dërguesi më i madh i valixheve diplomatike. “Përfituesi i imunitetit diplomatik në thelb është qeveria e Shteteve të Bashkuara, sepse personeli ynë jashtë vendit nuk mund të funksiononte pa të”, tha kreu i protokollit të departamentit.
Vitin e kaluar, departamenti kërkoi që shtetet të ndalonin lëshimin e targave speciale për konsujt e nderit, duke thënë se ato “mund të nënkuptojnë privilegje dhe imunitete për të cilat konsujt e nderit nuk kanë të drejtë”.
Disa shtete, megjithatë, janë ende duke lëshuar targa, duke përfshirë Oregonin, Arizonën dhe Xhorxhan, gjetën ProPublica dhe ICIJ. Teksasi ka lëshuar ose rinovuar më shumë se 3,900 targa për konsujt e nderit që nga viti 1994, tregojnë të dhënat.
Një ekspert i krimit financiar vuri në dukje një tjetër cenueshmëri.
Disa qeveri të huaja kanë zgjedhur t’i klasifikojnë konsujt e nderit si “persona të ekspozuar politikisht” që paraqesin një rrezik më të lartë të krimit financiar dhe shqyrtohen më nga afaër nga institucionet bankare.
Shtetet e Bashkuara nuk e kanë bërë këtë, duke ia lënë këtë në dorë institucioneve financiare.
“Një konsull nderi mund të përdoret njësoj si një portier”, tha Sarah Beth Felix, një ish-drejtoreshë përputhshmërie bankare. “Është një mënyrë e shkëlqyeshme për të drejtuar paratë e pista, sepse konsujt e nderit zakonisht nuk etiketohen si rrezik më i lartë në një sistem monitorimi dhe ata përfitojnë duke mos iu nënshtruar kontrolleve të zbatimit të ligjit.”
Departamenti i Thesarit tha se rregulloret amerikane nuk përcaktojnë personat e ekspozuar politikisht. “Nëse konsujt e nderit janë persona të ekspozuar politikisht varet nga faktet dhe rrethanat që lidhen me emërimin dhe rolin e konsullit”, tha Jayna Desai, zëdhënëse për Rrjetin e Zbatimit të Krimeve Financiare të departamentit.
Shenjat paralajmëruese në mbarë botën
Për vite të tëra, investigimet e qeverive në mbarë botën kanë treguar për paligjshmëri dhe abuzim midis konsujve që duket se eklipsojnë incidentet në Shtetet e Bashkuara.
Njëzet e pesë vjet më parë, Bolivia njoftoi një rishikim të sistemit të konsullit të nderit atje pas skandaleve të profilit të lartë, duke përfshirë një në të cilin konsulli i vendit në Haiti u shkarkua pasi policia raportohet se gjeti një arsenal armësh brenda shtëpisë së konsullit, duke përfshirë pushkë, pistoleta dhe një granatë-hedhëse. Autoritetet dyshuan se konsulli kishte lidhje me grupet paraushtarake që luftonin kundër qeverisë haitiane, raportuan mediat lokale.
“Ia vlen të rishikohet plotësisht ky zakon demode i konsujve të nderit”, shkroi gazeta lokale La Razón pas arrestimit në një editorial të titulluar, “Problemi kronik i konsujve të nderit”.
“Është një mijë herë e preferueshme të mos kemi njeri që të na përfaqësojë në një komb sesa të kalojmë situata aspak dinjitoze”, shkruan gazeta.
Në vitin 2003, Hungaria e rishikoi sistemin e saj pasi një agjent burse i kërkuar për mashtrim dhe përvetësim u largua nga vendi me Mercedesin e një konsulli nderi. Agjenti i bursës mbante gjithashtu një kartë identiteti nga një tjetër konsullatë nderi.
Pas incidentit, qeveria hungareze njoftoi një rishikim të sistemit të konsullit të nderit dhe ndaloi lëshimin e kartave të identitetit për punonjësit e konsullatës së nderit. Agjenti i bursës u dënua me pesë vjet burg. Konsujt nuk u paditën.
Në vitin 2007, Liberia shkarkoi pothuajse të gjithë konsujt e saj jashtë shtetit pas raportimeve nga Evropa, Azia dhe Lindja e Mesme për kontrabandistë droge dhe pastrues parash që mbanin pasaporta konsulli nderi, sipas një telegrami diplomatik të Departamentit të Shtetit të SHBA në atë kohë.
Në vitin 2019, Kanadaja u bë një nga qeveritë më të mëdha që rishikoi sistemin, duke nisur hetimin pas raportimeve për Ramlin, të emëruar nga Siria, që u shfaqën në Montreal.
“Kam qarë në atë moment. Si u emërua ky person?” tha Muzna Dureid, një refugjate siriane. “Edhe në Kanada, ne nuk ndihemi të sigurt.”
Hetimi i qeverisë zbuloi se “kufizimet kohore dhe mungesa e ekspertizës së menaxhimit të informacionit” kufizuan një kontroll fillestar të Ramlit, i cili në një intervistë më parë kishte etiketuar një grup të shquar vullnetar shpëtimi si “organizatë terroriste”.
Kanadaja prezantoi një proces të ri për shqyrtimin dhe emërimin e konsujve të nderit, duke shtuar një kod sjelljeje. Pavarësisht gjetjeve nga qeveritë, shumica e vendeve nuk kanë kërkuar reforma të gjera. Kjo përfshin Spanjën, ku autoritetet po hetojnë aktualisht tre konsuj nderi të akuzuar se kanë ndihmuar në pastrimin e parave për Simón Montero Jodorovich, një trafikant i akuzuar droge.
Në një raport prej 2,000 faqesh, policia në Spanjë shkroi në vitin 2019 se konsujt që përfaqësonin Malin, Kroacinë dhe Shqipërinë dyshohet se e quanin Jodorovich-in “bosi i madh”.
Konsujt e nderit, raportoi policia, punojnë pa pagesë për vendet që përfaqësojnë. “Ajo që përfitohet”, shkroi policia, “është kompensimi përsa i përket prestigjit, privilegjeve dhe marrëdhënieve shoqërore, për të mos përmendur valixhen e lakmuar diplomatike… që i kalon kufijtë pa asnjë kontroll”.
Konsujt, të cilët nuk janë akuzuar penalisht, kanë mohuar shkeljet. Një avokat i Jodorovich-it tha se klienti i tij është i pafajshëm dhe “nuk ka manipuluar kurrë asnjë konsull”, duke shtuar se marrëdhënia e Jodorovich-it me ta ishte transaksionale.
Në Amerikën Qendrore, qeveria e Hondurasit ka shqyrtuar më parë konsujt e saj të nderit jashtë shtetit, por konsujt brenda vendit kanë marrë më pak vëmendje.
Familja e fuqishme Kafie ka numëruar të paktën tetë konsuj nderi mes anëtarëve të saj, që përfaqësojnë një grup eklektik vendesh që përfshijnë Finlandën, Letoninë dhe Panamanë.
Në vitin 2015, Schurcry Kafie, një biznesmen i shquar i cili ka shërbyer për vite si konsull nderi për Jordaninë, u arrestua në një skandal korrupsioni në Honduras, i akuzuar së bashku me të tjerë për mashtrim të qeverisë për furnizime mjekësore.
Të tjerë të implikuar në skandal u ndaluan, por Kafie u lirua nga një gjyqtar, i cili vuri në dukje se statusi i Kafie si konsull nderi kërkonte që ai të largohej ndonjëherë nga vendi, tregojnë të dhënat e gjykatës.
Akuzat kundër Kafie si përfundim u rrëzuan.
Në një deklaratë me shkrim, Kafie tha se rasti i qeverisë ishte i motivuar politikisht dhe se kompania nuk e rriti çmimin për pajisjet. Ai shtoi se gjykata e lejoi të largohej nga vendi për arsye shëndetësore dhe jo për shkak të punës së tij si konsull nderi.
Në Panama, familja Kafie zotëron një termocentral për të cilin prej vitesh ka pasur ankesa nga banorët aty afër, të cilët thonë se kanë frikë se centrali çliron materiale toksike.
Martin Ibanez, 66 vjeç, tha se i kruhet lëkura dhe i djegin sytë nga tymi. Ai i ka shkruar qeverisë panameze, duke shpresuar se dikush do të përcaktojë nëse termocentrali po funksionon në mënyrë të sigurt.
“Duket sikur kanë hedhur ndonjë bombë atomike”, tha ai në spanjisht në fillim të këtij viti. “Një nga këto ditë do të vdes, por dua të vdes duke luftuar.”
Kafie tha se termocentrali nuk shkaktonte probleme shëndetësore. Në vitin 2020, Instituti i Kombeve të Bashkuara për Trajnim dhe Kërkim ofroi një kurs për konsujt e nderit që eksploronte ligjin dhe etikën diplomatike.
“Pa një proces të fortë qeverisjeje dhe raportimi, konsujt e nderit mund të bëhen të izoluar dhe të largët dhe aktivitetet e tyre mund të jenë në kundërshtim me interesat e shtetit dërgues”, vuri në dukje instituti në atë kohë.
Kursi u ofrua një herë, por instituti nuk e ka ofruar më që atëherë. Një zyrtar i UNITAR tha për ProPublica dhe ICIJ se nuk kishte mjaftueshëm pjesëmarrës.
Ekspertë të së drejtës diplomatike thanë se qeveritë duhet të kërkojnë trajnim dhe gjithashtu të bëjnë publik emrat dhe vendndodhjet e konsujve të nderit. Nga më shumë se 180 vende që emërojnë dhe marrin konsuj nderi, vetëm 42 publikojnë informacione të përditësuara, duke përfshirë emrat e konsujve. Dhjetëra vende nuk raportojnë fare informacione, gjetën ProPublica dhe ICIJ.
Qeveritë mund të prezantojnë gjithashtu një kod sjelljeje të konsullit të nderi, të vlerësojnë të dhënat e atyre që aktualisht mbajnë postet dhe të fillojnë hetimin e të nominuarve të rinj, thanë ekspertët.
“Dëmi dhe abuzimi”, tha Jarvis, profesori i drejtësisë në Florida, “peshon shumë më tepër çdo përfitim që ofron sistemi.”
Në Miçigan, posti i konsullit të nderit të Shumakes për Botsvanën përfundoi në vitin 2015. Ai ishte emëruar gjithashtu konsull nderi nga qeveria e Tanzanisë, post që përfundoi gjithashtu në vitin 2015.
Ndërsa ishte konsull, ai fitoi një kontratë për të ndërtuar një linjë hekurudhore në Tanzani në një marrëveshje që kundërshtarët e kritikuan si të papërshtatshme dhe të errët. Shumake e mbrojti projektin; linja hekurudhore nuk u ndërtua kurrë.
Ministria e Punëve të Jashtme e Botsvanës i tha ProPublica dhe ICIJ se mandati i Shumakes u ndërpre pasi Departamenti Amerikan i Shtetit zbuloi se ai ishte akuzuar për sjellje të pahijshme. Ministria nuk dha detaje. Qeveria e Tanzanisë nuk iu përgjigj kërkesave për koment.
Një vit pas përfundimit të posteve të tij si konsuj nderi, autoritetet amerikane sekuestruan më shumë se 250,000 dollarë para në aeroportin Ndërkombëtar Charlotte Douglas në Karolinën e Veriut nga një nga bashkëpunëtorët e Shumakes. Paratë ishin në një çantë dore, e cila më vonë rezultoi pozitive për gjurmë kokaine, sipas dokumenteve nga një rast i mëvonshëm konfiskimi civil.
Korrieri i referoi autoritetet te Shumake, i cili tha se i kishte mbledhur paratë për të mbështetur komunitete në Afrikë dhe Karaibe dhe se si “një ambasador” i një organizate jofitimprurëse ndërkombëtare, ai kishte imunitet diplomatik në transportimin e tyre, sipas dokumenteve të gjykatës. Autoritetet i sekuestruan paratë.
Shumake nuk pranoi t’u përgjigjej pyetjeve të detajuara nga ProPublica dhe ICIJ, por tha se SHBA-ja ia ktheu paratë. Të dhënat e gjykatës tregojnë se qeveria ra dakord t’i kthente gjysmën e parave komisionit ndërkombëtare.
Në një rast të veçantë në vitin 2017, Shumake pranoi fajësinë për shkelje në një gjykatë në Miçigan pasi kompania e tij e auditimit u akuzua për marrje tarifash nga pronarët e shtëpive në prag konfiskimi.
“Përfituat nga njerëz në momentin e tyre më të ulët të mundshëm”, i tha një gjykatës qarku Shumakes në seancën e tij të dënimit.
Vitin e kaluar, Komisioni Amerikan i Letrave me Vlerë dhe Shkëmbimeve (SEC) pretendoi se Shumake dhe të tjerë kishin krijuar një skemë mashtruese financimi që u premtonte investitorëve fitime nga industria e kanabisit. SEC-i ngriti një padi, e cila është në vazhdim. Shumake e ka mohuar keqbërjen.
Në maj, shtatë vjet pas përfundimit të posteve të tij diplomatike, ai postoi një video në internet me titull, “Robert Shumake mban titujt e konsullit të nderit”. Videoja, e cila i inkurajon njerëzit të abonohen në kanalin video të Shumakes, përfshin një foto të dy burrave që shtrëngojnë duart – ndërsa shkëmbejnë tufa parash.
Autorë: Debbie Cenziper, Will Fitzgibbon, Eva Herscowitz, Emily Anderson Stern dhe Jordan Anderson
Kontribuues: Jennifer Avila, Jesus Albalat, Robert Cribb, Atanas Tchobanov, Zsuzsanna Wirth, Delphine Reuter, Nicole Sadek and Michael Korsh, Hannah Feuer, Michelle Liu, Grace Wu, Linus Hoeller, Dhivya Sridar, Quinn Clark, Henry Roach, Evan Robinson-Johnson, Susanti Sarkar, Margaret Fleming, Julian Andreone, Sela Breen dhe Belinda Clarke e Laboratorit Investigativ Medill të Universitetit Northwestern./Reporter
