GREQI– “Ne kishim plane të tjera për këtë ditë. Prania e kryeministrit do të ishte një moment historik për grekët këtu. Shpresojmë që të ndodhë së shpejti, siç na kanë siguruar,” thotë për Kathimerini kryetari i bashkisë së Dropullit, Dimitris Tolis, vetëm disa orë pasi kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis anuloi vizitën në fshatrat etnike greke.
Retë mbulojnë qiellin në Dropull, një fushë rurale që është shtëpia e 41 fshatrave etnikë grekë me një popullsi totale prej rreth 5,000 banorësh, e cila, së bashku me Himarën (Himarë) dhe Finiqin (Finiki), është një nga qendrat historike të helenizmit të Shqipërisë.
“Vizita e kryeministrit do të ishte – dhe do të jetë, nëse do të ndodhë në fund të fundit – një moment i madh për Dropullin, për Pogon, për grekët e Shqipërisë. Ai nuk mundi të ishte këtu sot për shkak të motit, por më kanë njoftuar se do të vizitojë Bashkinë e Dropullit para Krishtlindjeve. Ne kishim planifikuar një tubim në sheshin kryesor të Dervicanit, të cilin babai i tij e kishte vizituar 31 vjet më parë [në janar 1990] kur ishte kryeministër”, shton Tolis, duke iu referuar Konstantinos Mitsotakis. “Mbaj mend se si erdhën njerëzit nga e gjithë zona, madje edhe nga fshatrat më të largëta, duke ecur deri në 10 kilometra për të arritur atje. Një ndjenjë e ngjashme entuziazmi kishte edhe tani, e cila është përcjellë me zhgënjim. Ne prisnim më shumë se një mijë grekë etnikë.”
Një ndjenjë e ngjashme zhgënjimi është e dukshme në fshatrat Vurg (Vourgos) dhe Himare. “Njerëzit e morën keq, po ndihen të hidhëruar dhe besojnë se kjo çështje ka më shumë sesa moti”, thotë ish-presidenti i organizatës për grekët etnikë Omonoia, Leonidas Pappas. Me 60 fshatra etnikë grekë, popullsia e Finiqit është zvogëluar në një të katërtën e 40,000 grekëve etnikë që jetonin këtu përpara hapjes së kufijve në vitet 1990. Autoriteti bashkiak ka planifikuar një ceremoni mirëseardhjeje, një vizitë në një shkollë greke dhe takime me drejtues të komunitetit.
Pritshmëritë ishin të mëdha, jo vetëm për shkak të rëndësisë simbolike të një vizite të tillë, por edhe sepse njerëzit shpresonin të shihnin një gatishmëri për të adresuar disa nga problemet e tyre, siç është çështja e pensioneve. Dhe tani, shumë nuk janë të bindur nga arsyetimi i dhënë për anulimin e vizitës: se helikopteri me të cilin po udhëtonte Mitsotakis nuk mund të ulej për shkak të motit.
“Njerëzit këtu besojnë se minoriteti u shfrytëzua, përsëri, për të bërë përpara me çështje të tjera, si zona ekskluzive ekonomike,” thotë Pappas, duke iu referuar një marrëveshjeje për kufijtë detarë që po diskutohet midis Greqisë dhe Shqipërisë. Të gjithë ata me të cilët foli ky reporter donin të dinin “arsyen e vërtetë” pse kryeministri shkoi drejt e në Tiranë dhe anashkaloi turin e planifikuar.
Fakti është se si Mitsotakis ashtu edhe udhëheqësit shqiptare kishin diçka për të fituar nga kjo ndodhi. Për kryeministrin, ishte shumë simbolike dhe do të kishte përcjellë interesin e qeverisë së tij për të ardhmen e komunitetit, ndërkohë që mund të ketë qenë gjithashtu një mundësi – në dritën e zgjedhjeve të vitit të ardhshëm në Greqi – për të shpallur disa ndihmë praktike dhe masa mbështetëse. Kryeministri shqiptar Edi Rama, nga ana e tij, po përpiqet gjithashtu të marrë pikë me komunitetin pakicë në dritën e zgjedhjeve bashkiake që po afrohen, ndërkohë që do të mund të tregojë edhe lidershipin europian – i mbledhur në Tiranë në atë kohë për Samiti BE-Ballkani Perëndimor – se ai është i përkushtuar për të mbrojtur të drejtat e pakicave të vendit të tij.
Dimos Poulos ka të vetmen taksi në Pogon dhe ka kaluar 22 vitet e fundit duke marrë ilaçe dhe ushqim për një grusht grekësh etnikë të moshuar që jetojnë në malet e tij. Ai ishte ndër të parët që arriti në Janinë në Greqinë veriperëndimore kur filloi eksodi i madh nga Shqipëria në vitin 1991. Ndryshe nga të tjerët, ai u kthye pas një qëndrimi të shkurtër në Greqi, i zhgënjyer nga trajtimi që ai dhe të tjerë si ai kanë marrë nga “vëllezërit” e tyre. grekët. Falë një halope që i kishte dhënë dikush në Janinë, ai mundi të hynte në biznes si shofer taksie.
Ai vajton për braktisjen e fshatrave të zonës. “Një fshat ka vdekur plotësisht dhe në tjetrin, Mavrogero [Mavrojer], ka mbetur vetëm një gjysh dhe një gjyshe,” thotë Poulos, i cili bën kalimin e pabesë përtej grykës së Kelcyres dy herë në javë për të arritur tek banorët e Mavrojerit, Poliçan. Skore, Drymades dhe fshatra të tjerë të largët. Nëse i prenë bora e madhe, le të themi, burimi më i afërt i ndihmës është pika e rojës në kufirin greko-shqiptar.
Athanasios Nakas, një banor i Poliçanit, kishte planifikuar të merrte pjesë në tubimin në Dervican dhe shpresonte t’i kërkonte Mitsotakis të ndihmonte në rregullimin e rrugës përtej grykës. E takova në kafenenë lokale dhe e pyeta se çfarë mendon se do të sjellë e ardhmja për këto fshatra. “Nuk ka të ardhme”, thotë ai. Të gjithë të tjerët që pyes, duket se mendojnë të njëjtën gjë: nëse të rinjve nuk u jepen stimuj për t’u kthyer, fshatrat dalëngadalë do të shuhen. Ata që u nisën për në Greqi mund t’u dërgojnë para prindërve të tyre dhe të financojnë riparimet për shtëpitë e tyre, por ata nuk janë të interesuar të kthehen për të punuar tokën ose të hapin bizneset e tyre. Kanë kaluar më shumë se 30 vjet që nga hapja e kufijve dhe vetëm tani banorët këtu janë pajtuar me faktin se grekët nuk u përzunë nga regjimi shqiptar, por u lanë me vullnetin e tyre, duke kërkuar një të ardhme më të mirë në Greqi.
“Para vitit 1991, këto 41 fshatra ishin plot me njerëz. Tani, për fat të keq, ato janë bosh. Ne shpresojmë që të rinjtë të fillojnë të kthehen dhe kjo është diçka me të cilën Greqia mund të ndihmojë”, thotë Tolis, kryebashkiaku i Dropull-Pogon.
“Ne kemi disa nga bizneset më të mëdha në Shqipëri këtu në Dropull dhe të gjitha janë mbështetur nga Greqia, e cila na ka ndihmuar dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë. Tani jemi duke diskutuar një program për t’u siguruar të rinjve që kthehen me një lloj të ardhurash minimale fikse. Është një nga gjërat që duam t’ia shtrojmë kryeministrit grek. Një shumë, le të themi, 300 euro në muaj për disa vite për çdo të ri që kthehet prapa. Kjo mund të shpëtojë pakicën.”
