Çdo javë, një turmë e vogël mblidhet në gardhin me tela të vendosur në pjesën e pasme të aeroportit të Tiranës në Shqipëri. Pista e ngushtë përtej saj, e mbërthyer midis maleve të thepisura dhe mureve të larta gri të njësisë së policisë kufitare, është vendi ku zbarkojnë fluturimet e dëbimit në Mbretërinë e Bashkuar – të vëzhguara nga afër nga familjet që presin. Duhen orë të tëra që të dëbuarit të shfaqen, duke lëvizur ngadalë nëpër portë për t’u pritur me përqafime, buzëqeshje dhe lot.
Fluturimet e deportimit në Shqipëri janë rritur që kur vendi nënshkroi një marrëveshje të përbashkët bashkëpunimi me Mbretërinë e Bashkuar dhjetorin e kaluar, për të “frenuar dhe penguar migrimin e paligjshëm”. Zyra e Brendshme e qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar thotë se më shumë se 1000 njerëz janë kthyer që atëherë : rreth gjysma e tyre vullnetarisht, pjesa tjetër një kombinim i azilkërkuesve të dështuar dhe shkelësve të huaj. BBC foli me dhjetëra njerëz në disa prej këtyre fluturimeve të dëbimit muajin e kaluar dhe zbuloi se shumica vinin nga burgjet e Mbretërisë së Bashkuar.
Disave u ishin ofruar para në këmbim të pranimit të dëbimit dhe u liruan nga burgu përpara se të vuanin dënimin e tyre minimal, sipas një skeme ekzistuese të përdorur për shkelësit e huaj. Policia shqiptare konfirmoi se shumica e atyre që u kthyen me forcë këtë vit u dënuan për krime në MB. Një burrë 30-vjeçar tha se ai kishte vuajtur një dënim gjashtë-vjeçar për veprat penale të drogës dhe u lirua për dëbim pasi kreu vetëm dy prej tyre – një vit përpara se ai do të kishte të drejtë për lirim me kusht. Ai na kërkoi të fshehim identitetin e tij, kështu që ne po e quajmë Mark.
“Oficeri i emigracionit erdhi të na takojë”, tha ai. “Ata ju pyesin nëse doni të ktheheni [në Shqipëri] apo të qëndroni në MB. Ata shpjeguan se nëse ktheheni, ju heqin një vit nga dënimi.”
Markut iu ofruan gjithashtu 1,500 £ në mbështetje financiare për t’u kthyer në shtëpi, sipas një programi të veçantë të quajtur Skema e Kthimit të Lehtësuar (FRS). Një dokument i qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar thotë qartë se skema është “një stimul financiar” që u ofrohet të burgosurve të huaj “me kusht që ata të bashkëpunojnë me dëbimin dhe të heqin dorë nga e drejta e tyre për të apeluar kundër tij”.
Të burgosurve të tjerë me të cilët folëm në fluturimet e dëbimit muajin e kaluar u ishte dhënë e njëjta shumë. Mark u deportua sipas Skemës së Lirimit të Parakohshëm të Mbretërisë së Bashkuar (ERS), e përdorur për të burgosurit e huaj të të gjitha kombësive. ERS nuk kërkon pëlqimin e të burgosurve, por disa të dëbuar shqiptarë me të cilët folëm, përfshirë Markun, thanë se dëbimi i tyre dhe ulja e dënimit u paraqitën si vullnetare.
“Ishte zgjedhja ime të kthehesha”, më tha Marku. “Askush nuk më detyroi. Ata ma ofruan. Ata më thanë: “Ti vendos nëse do të shkosh apo do të qëndrosh”.
Ne i kërkuam Zyrës së Brendshme të konfirmonte se sa shqiptarë ishin dëbuar nën ERS që nga fillimi i vitit të kaluar dhe sa kishin marrë stimuj financiarë për të bashkëpunuar, por Zyra tha se nuk i publikoi këto statistika. Një zëdhënës tha në një deklaratë: “Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar dhe ajo shqiptare punojnë së bashku për të shfrytëzuar çdo mundësi për të kapur punën e kontrabandistëve të njerëzve dhe për të përshpejtuar largimin e shqiptarëve pa të drejtë ligjore për të qenë në MB.”
Vitin e kaluar, Akti i Kombësisë dhe Kufijve i qeverisë zgjati periudhën e lëshimit të parakohshëm të lejuar sipas ERS nga nëntë muaj në një vit. Një nga qëllimet e këtij ndryshimi, sipas një përmbledhjeje të Zyrës së Brendshme, ishte rritja e numrit të largimeve. I njëjti ligj shfuqizoi gjithashtu datën e skadencës për dënimet e pavuajtura, që do të thotë se të burgosurit që kthehen në MB ilegalisht do të duhet të kryejnë pjesën tjetër të dënimit, pavarësisht se sa kohë ka kaluar – duke rritur pengesën për njerëz si Mark.
“Unë nuk do të kthehem më atje,” tha ai. “Unë nuk do të shkoj në burg. Tani do të kërkoj punë, do të bëhem një djalë i mirë.”
Por disa nga ata në fluturimet e dëbimit muajin e kaluar thanë se po planifikonin të ktheheshin në Mbretërinë e Bashkuar brenda javësh apo edhe ditësh, pavarësisht asaj që shumë e përshkruan si një qasje të re të vijës së ashpër nga policia atje.
“Ata po mbledhin shqiptarët tani,” tha një burrë. “Është shumë e vështirë për shqiptarët të qëndrojnë në MB, sepse policia ju ndalon në rrugë. Ata nuk na duan tani.”
Ai tha se ishte kthyer në Shqipëri pasi policia ndaloi makinën në të cilën ndodhej dhe zbuloi se ishte pa dokumente. Ai ende po planifikon të kthehet. Një burrë tjetër tha se ai kishte shkuar tashmë tri herë në MB. “Nuk është problem për mua. “Do të kthehem kur të dua.” Për shumë nga ata me të cilët folëm, ishin mundësitë ekonomike që i tërhoqën në MB. Megjithatë, jo për Azemin – një burrë i vogël në të njëzetat, i cili dukej i humbur brenda rrobave.
Azemi, jo emri i tij i vërtetë – na tregoi historinë e tij në kushte anonimiteti. Ai gjithashtu këmbënguli që të takoheshim diku të largët, ku ai nuk do të dëgjohej. Në një linjë hekurudhore të papërdorur mbi një lumë të bukur të zhytur në një peizazh jashtë Tiranës, Azemi fliste me duart që i dridheshin.
Ai më tregoi dokumente që përshkruanin largimin e tij nga Britania e Madhe dhe refuzimin e kërkesës së tij për azil. Ai u tha zyrtarëve të emigracionit se ishte arratisur nga Shqipëria pasi anëtarët e bandës i vendosën një armë në kokë dhe e kërcënuan se do ta vrisnin për aktivitetet e tij politike. Ai u kthye në Shqipëri kundër dëshirës së tij muajin e kaluar.
“Kam frikë sepse e njëjta situatë mund të përsëritet”, tha ai. “Kam qëndruar në heshtje, nuk buzëqesh, jam i stresuar dhe trupi më dridhet gjatë gjithë kohës, nuk fle shumë”.
Raporti i një psikologu në Mbretërinë e Bashkuar, i paraqitur pak para deportimit të Azemit, ngriti shqetësimet se ai mund të ketë përjetuar tortura psikologjike në Shqipëri. Një përgjigje e Home Office tha se përvojat e tij tashmë ishin marrë në konsideratë në kërkesën e tij për azil dhe se vendimi ishte i pandryshuar. Azemi më tha se nuk do të hezitonte të kthehej ilegalisht në Mbretërinë e Bashkuar nëse kërcënohej përsëri, pavarësisht se ishte në listën e zezë për të hyrë në MB dhe vendet e BE-së. Shqiptarët kanë lëvizje të lirë drejt vendeve si Franca dhe Belgjika, të cilat ofrojnë një trampolinë të lehtë përtej Kanalit.
Policia shqiptare ka shtuar së fundmi kontrollet në pikat kufitare të vendit, për të kapur të dëbuarit në listën e zezë që tentojnë të kalojnë. Rritja e bashkëpunimit midis MB dhe Shqipërisë ka përkuar me një rënie të mprehtë të numrit të shqiptarëve që mbërrijnë me varka të vogla; vetëm 29 u zbuluan në muajt e parë të këtij viti. Pjesa më e madhe e kësaj rënie ka të ngjarë të jetë sezonale dhe me lehtësimin e motit të dimrit, të dyja qeveritë po përballen me provën e parë reale të qasjes së tyre për të trajtuar migracionin e parregullt.
E pyeta ministrin e Brendshëm të Shqipërisë, Bledar Çuçi, se çfarë po bënte vendi i tij për të parandaluar që të dëbuarit e fundit të ktheheshin thjesht në Britaninë e Madhe.
“Nuk është e mundur t’i vendosësh të gjithëve një çip për të ndjekur atje ku shkojnë”, tha ai. “Nëse ka persona me precedentë penalë, veçanërisht në trafik, atëherë policia do të jetë në gatishmëri. Por në përgjithësi, personat që kthehen janë qytetarë të lirë në Shqipëri.”
Por krahas punës për migracionin e paligjshëm, tha ai, të dy qeveritë duhet të punonin në rrugë legale që qytetarët shqiptarë të arrinin në MB.
“I kam sugjeruar koleges sime, [sekretares së Brendshme të Mbretërisë së Bashkuar] Suella Braverman, që të krijojmë gjithashtu legalizimin e menjëhershëm të të gjithë shqiptarëve që punojnë në [MB] në një punë të ndershme dhe që nuk kanë precedentë penalë”, shtoi Çuçi. .
Si qeveria e Shqipërisë ashtu edhe ajo britanike e njohin tërheqjen ekonomike të MB. Në qytetin e vogël verior shqiptar të Krumës, 60% e popullsisë tashmë ka ikur. Burri i parë që takoj në rrugë atje flet anglisht pa mundim, me një theks londinez. Politikanët vendas thonë se më shumë nga votuesit e qytetit tani jetojnë në lindje të Londrës sesa këtu në shtëpi. Edhe ata që mbeten këtu shkojnë në një kafene të quajtur “Britania” për kafen e mëngjesit; hyrja e saj e stolisur me një kuti telefoni në Londër me madhësi të plotë.
Mbretëria e Bashkuar po investon më shumë se 8 milion £ në projekte trajnimi dhe biznese në Kukës – rajoni ku shtrihet Kruma – përmes një organizate që synon të ndryshojë atë që ajo e quan “norma kulturore” e migrimit të paligjshëm në MB. Qeveria shqiptare po investon edhe në infrastrukturë këtu, duke përfshirë një aeroport të ri. Por vendasit deri më tani kanë parë pak përfitime të prekshme. Ne e takojmë kandidatin për kryetar komune Miftar Dauti në një tubim të fushatës për të rinjtë – ardhja e tij u përshëndet nga një turmë entuziaste e mbështetësve të rinj dhe një sistem zanor shurdhues që luan një këngë të quajtur Demokracia .
“Cili është sistemi ku njerëzit nuk guxojnë të thonë atë që mendojnë?” teksti bërtet. “Ku gazetarët nuk guxojnë të thonë se çfarë po ndodh? Ku ligji vlen vetëm për ju? Demokraci, demokraci, demokraci!”
Një zgjedhje e çuditshme për një fushatë elektorale, ndoshta. Zoti Dauti premton se do të ndalojë të rinjtë e qytetit që të largohen për në MB. Por edhe këtu në mesin e mbështetësve të tij të rinj në bashkinë e fshatit, ai premtim po përpiqet të arrijë.
“Dua të kthehem në MB,” më tha një mbështetës i gjallë dhe me fytyrë foshnje i quajtur Valda, teksa shikonte kandidatin të largohej. “Ky vend nuk është për mua. Unë kam qenë në MB për dy vjet dhe dua të kthehem atje.”
Në një park lokal në qendër të qytetit të Kukësit, gjyshërit shikojnë fëmijët e vegjël duke luajtur futboll nën malet e mbuluara me borë, ndërsa grupe adoleshentësh të një seksi enden përgjatë shtigjeve. Vendasit thonë se disa fëmijë këtu thonë se duan të jenë emigrantë kur të lënë shkollën. Në një version të së ardhmes së Shqipërisë, turistët britanikë mund të dynden këtu, të fiksuar nga peizazhi mahnitës i këtij rajoni. Por siç do t’ju thonë shumë të rinj këtu, e ardhmja nuk ndodh në Kukës. Ato ndodhin në MB./Përkthyer dhe përshtatur nga BBC
