Autore: Ledina Jakimi
Vendos ta quaj Ana. Nuk është emri i vërtetë i saj. Për shkak të asaj që ka kaluar dhe po kalon nuk ka dëshirë të identifikohet. Është e fortë. Motivi të vetëm të saj ka marrjen në kujdestari të djalit 8 vjeçar të cilin nuk e ka takuar prej dy vitesh.
Para se të martohej Ana, kishte synim shkollimin dhe krijimin e një jete të denjë që e arriti. U shkollua jashtë vendit dhe kur u kthye në Shqipëri punoi në disa institucione mjaft të mira. Teksa vitet rridhnin, në moshën 36-vjeçare takoi rastësisht shokun e gjimnazit me të cilin bie në dashuri e martohet. Ndryshe nga Ana, ai kishte pasur një histori të mëparshme, martesë. Për të, kjo nuk kishte aspak rëndësi. E rëndësishme ishte të kalonte një jetë të bukur me të dhe të krijonte familje.
Pikërisht kur po krijonte familje dhe ëndrra më e madhe në jetë po i realizohej, të bëhej nënë, fillon makthi për Anën. Shtatzënë, nisi të përjetonte dhunën barbare dhe të qëndruarit me ditë të tëra pa bukë. E gjitha kjo pa arsye. Thjesht mendon se ashtu ishte “gatuar” ai, kënaqej me dhimbjen e të tjerëve.
Edhe pas lindjes dhuna vijonte. Kjo situatë e rëndë fizike dhe mendore për Anwn vazhdoi për 6 vite deri sa në një moment reagon dhe vendos të largohet nga ajo jetë e rëndë, por pa mundur të marrë me vete djalin. Malli për të birin po e kaplon. Ka kërkuar dhe po kërkon drejtësi të cilën ende se ka gjetur.
Njëjtë si Ana, dhunë me bazë gjinore ka përjetuar edhe Fatimja, 55 vjeçe. Dhuna nga bashkëshorti ka nisur që në muajin e tretë të fejesës, 38 vite më parë e deri para 3 muajsh kur vendos të denoncoje në polici.
E mban mend mjaft mirë momentin e parë kur u godit nga bashkëshorti që e mori me dashuri. Shkak ishte bërë vonesa me 10 minuta në takim me të për shkak se mamaja i kishte lënë disa punë në shtëpi për tu bërë. Thotë se e në atë kohë për shkak të paragjykimeve por edhe mendimit se do të ndryshonte e ka toleruar, por në fakt nuk ndodhi kështu.
“Aktualisht jam 55 vjeçe. Kam qenë 18 vjeç kur jam njohur me bashkëshortin dhe nga kjo martesë kemi dy fëmijë. U njoha me dashuri pasi familja e tij jetonte komshi me familje hallës sime. Dhuna për herë të parë ka nisur në kohën që unë jam fejuar me atë. Gjithmonë ka qenë xheloz dhe me kontrollonte shpesh çfarë beja dhe ku shkoja. E kam toleruar sepse në vitin 1986 kur jam fejuar ka qenë paragjykimi. Mendoja se do ndryshonte. Momenti i parë ka qenë kur unë kisha lënë takim dhe u vonova sepse mbarova disa punë shtëpie që më la mami dhe ky më priste në park. Shkova 10 minuta me vonesë dhe i kërkova falje. Ai me qëlloj me pëllëmbë, nuk kisha 3 muaj që ishim fejuar. Nga fejesa dhe deri tani kam jetuar vetëm me probleme, xhelozi, dhunë psikologjike dhe fizike”, tha Fatimja.
Nëna e dy fëmijëve tashmë të martuar është penduar qw ka denoncuar tw atin e tyre. Pwr shkak tw turpit që ndjen nga fjalët e të tjerëve do të ndahet nga ish-bashkëshorti.
“Kam dy fëmijë, një djalë dhe një gocë. Fëmijët janë të rritur dhe të martuar. Ata janë jashtë dhe unë nuk kam dashur që të ju tregoj atyre për dhunën që më ka ushtruar deri sa u ‘mbush kupa’ dhe shkova në komisariat ta denoncoja bashkëshortin. Ai ka 3 muaj në burg ndërkohë që unë kam marrë urdhër mbrojtje dhe ndihmë nga bashkia çdo muaj si dhe bonusin e qirasë”, përfundoi ajo.
Por këto dy gra nuk janë rastet e vetme në vendin tonë. Nga raportet e publikuara nga shumë institucione, një në dy gra në vendin tonë kanë përjetuar dhunë me bazë gjinore. Statistikat e Ministrisë së Brendshme për rastet e dhunës në familje për 5 muajt e parë të vitit 2024, janë alarmuese. Nga janari deri në muaji maj janë regjistruar 775 raste të denoncimeve në polici për shkak të dhunës në familje, kryesisht ato me bazë gjinore.
Programi “Fuqizojmë Komunitetin”, një iniciativë e UNDP Shqipëri, financuar nga USAID dhe zbatuar në partneritet me Bashkitë Durrës, Lezhë dhe Kurbin, po i trajton këto raste përmes qendrave “Fuqizojmë Komunitetin” në këto tre bashki. Këto qendra ofrojnë shërbime të integruara sociale për komunitetet në nevojë, me një fokus të veçantë tek gratë dhe vajzat, viktimat e dhunës në familje dhe dhunës me bazë gjinore. Që prej ngritjes së këtyre Qendrave në vitin 2023, e deri më sot 93 viktima të dhunës në familje dhe dhunës me bazë gjinore në këto bashki, u është ofruar mbështetje psikologjike, ndihmë ligjore dhe ndihmë financiare, me qëllim që të fuqizojë viktimat për të rindërtuar jetën e tyre. Në të njëjtën kohë, po punohet që përmes aktiviteteve dhe trajnimeve të ndryshme, të rritet ndërgjegjësimi i grave dhe vajzave, viktima të dhunës, që të ngrenë zërin dhe të denoncojnë rastet, në mënyrë që të luftohet ky fenomen në vendin tonë. Kjo nismë është pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të rritur ndërgjegjësimin, një komunitet më gjithëpërfshirës si dhe për të siguruar një mjedis më të sigurt dhe më mbështetës për të gjithë.
Avokati Alban Duraj i cili ka trajtuar shumë çështje të dhunës me bazë gjinore dhe në familje, tregon se shifrat e larta të denoncimeve që nga viti 2020 janë shtuar ndjeshëm dhe në 90% të rasteve kanë përfunduar në divorc. Ai tregon se rastet me të rënda janë ato ku dhuna psikologjike shoqërohet me dhunë të rëndë fizike.
“Përvoja ime profesionale ka përfshirë trajtimin e shumë rasteve të grave të dhunuara, por kam pasur raste kur kam mbrojtur edhe meshkuj që kanë ushtruar dhunë në familje. Në përvojën time profesionale, kam vërejtur se nga muaji shtator 2020 dhe deri tani, ka pasur një rritje të shumë rasteve të dhunës në familje, ku rreth 90% e tyre kanë përfunduar në divorc. Kuptohet, të gjitha rastet e dhunës në familje janë të rënda dhe ekstreme, ku çdo rast kërkon një angazhim maksimal profesional dhe human. Rastet ekstreme përfshijnë ato ku dhuna psikologjike shoqërohet me dhunë të rëndë fizike. Në këtë moment, po trajtoj një rast të tillë ku viktima është dhunuar sistematikisht nga bashkëshorti i saj në një mënyrë të papranueshme për njerëzit. Viktimat e kësaj lloj dhune shpesh kanë përjetuar një histori të gjatë të dhunës sistematike, e cila përfshin dhunën si fizike ashtu edhe psikologjike”, tregon Duraj.
Shkaqet e dhunës sipas tij janë të shumta, por ato lidhen kryesisht me problemet psiko-sociale si varfëria, papunësia etj.
“Shkaqet e dhunës me bazë gjinore janë të shumta dhe komplekse. Disa prej tyre përfshijnë: Normat sociale dhe kulturore të dëmshme që favorizojnë dominancën mashkullore. Mungesa e barazisë gjinore në aspekte të ndryshme të shoqërisë. Diskriminimi gjinor në fusha si puna, arsimi dhe politika. Mungesa e ndërgjegjësimit dhe edukatës për respektimin e barazisë gjinore. Traumat dhe stresi i shkaktuar nga faktorë të tjerë si varfëria, papunësia, apo sëmundjet. Këto faktorë mund të kontribuojnë në shtyrjen dhe normalizimin e dhunës me bazë gjinore. Ka nevojë për përpjekje të përbashkëta në nivel individual, shoqëror dhe qeveritar për të adresuar këtë problem serioz”, shprehet avokati.
Duraj shprehet se kuadri ligjor është i plot, por për të jua rdhur në ndihmë viktimave të dhunës me bazë gjinore duhet të rriten kapacietet institucionale për rehabilitimin dhe trajtimin psikologjik dhe financiar të dhunuesve pasi në 90% të rasteve ata kanë ripërsëritur dhunën.
“Mendoj se kuadri ligjor është i plotë për të ardhur në ndihmë viktimave me bazë gjinore, por duhet të rriten kapacitetet institucionale për rehabilitimin dhe trajtimin psikologjik dhe financiar të dhunuesve. Sipas statistikave të rasteve që kam trajtuar, 90% e rasteve janë ripërsëritur edhe pasi dhunuesi ka marrë denimin. Në fakt, ata shpesh bëhen më agresivë pasi kanë vuajtur denimin. Gjithashtu, këto martesa shpesh janë të destinuara për të zgjatur problemet”, përfundoi Duraj.
Avokati rrëfen se interesante është fakti se viktimat e reja në moshë nuk e tolerojnë dhunën dhe e denoncojnë atë dhe në fakt shprehet ai ky është një hap shumë i rëndësishëm që duhet ta ndërrmarrin të gjitha viktimat e dhunës.
“Në një studim të rasteve të trajtuara, është vërejtur se viktimat e reja zakonisht nuk e tolerojnë dhunën dhe denoncojnë situatat e dhunës menjëherë te autoritetet. Denoncimi i rasteve të dhunës në policinë është një hap i rëndësishëm drejt ndalimit dhe ndëshkimit të autorëve të dhunës. Ndërhyrja e autoriteteve përkatëse siguron mbrojtje për viktimat dhe mund të ndalojë ciklin e dhunës në familje. Ka organizata dhe grupe të specializuara që punojnë për të ndihmuar viktimat e dhunës në familje dhe për të nxitur ndërgjegjësimin në shoqëri për të luftuar këtë problem serioz. Janë përpjekje të tilla që mund të ndihmojnë në hapjen e rrugës drejt një shoqërie më të ndërgjegjshme dhe më të mbrojtur për të gjithë. Nëse keni pyetje shtesë ose nevojë për informacion të tjera, mos ngurroni të pyesni”, shprehet avokati Alban Duraj.
