KOSOVË– Diplomati austriak, Wolfgang Petritsch, njëherësh ish i dërguari i Bashkimit Evropian për Kosovën dhe ish-Përfaqësues i Lartë për Bosnje-Hercegovinën, thotë se suksesi i arritur në Ohër të Maqedonisë së Veriut, në mes të Kosovës dhe Serbisë, për Marrëveshjen drejt normalizimit, do të varet nga zbatimi ose jo i saj.
Petritsch tha në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se takimi i Ohrit mund të konsiderohet “një lloj progresi drejt normalizimit” të raporteve, pavarësisht se palët nuk nënshkruan tekstin e ofruar nga ndërmjetësuesit e BE-së.
Më i rëndësishmi, sipas tij, është fakti se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tregoi “hapje dhe fleksibilitet” në fillimin e shpejtë të një procesi për ofrimin e një mekanizimi të “vetëmenaxhimit” të komunitetit serb në Kosovë.
Më tej, Petritsch e cilëson të rëndësishëm faktin se në Ohër, sipas tij, BE-ja vendosi të krijojë një instrument të obligimit të palëve për të zbatuar Marrëveshjen, përmes hapjes së kapitujve për anëtarësim.
Radio Evropa e Lirë: Ne pamë të shtunën, më 18 mars, në Ohër të Maqedonisë së Veriut se, kryeministri i Kosovës Albin Kurti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, me ndërmjetësim të Bashkimit Evropian, u pajtuan për planin zbatues të asaj që njihet si Marrëveshje drejt normalizimit të marrëdhënieve mes tyre. Cili është komenti juaj për këtë Marrëveshje?
Petritsch: Le të fillojmë me anën pozitive. Aty pamë një lloj progresi. Ndoshta jo çfarë kemi shpresuar, por në të njëjtën kohë më shumë sesa ne i frikësoheshim. Aty nuk pati një dështim të negociatave. Pra, asnjëra palë nuk u largua nga tavolina, por, në anën tjetër, kjo tregon se sa e vështirë dhe komplekse është e gjithë çështja.
Radio Evropa e Lirë: A e shihni marrëveshjen e arritur si një epokë të re në raportet mes Kosovës dhe Serbisë?
Petritsch: Ne duhet të shohim se si do të zbatohet kjo që është vendosur [në Ohër]. Mendoj se zbatimi është çështja kryesore. Ne e dimë nga e kaluara, ndonjëherë ato që njëra palë është përpjekur t’i zbatojë, ana tjetër nuk e ka bërë, dhe anasjelltas. Kështu që, unë mendoj se tani ajo që është e rëndësishme është që negociatorët e Bashkimit Evropian të mbajnë këtë momentum të progresit të arritur, progresit thelbësor, por gjithsesi se kjo duhet të pasohet me takime të mëtejshme.
Radio Evropa e Lirë: Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, konfirmuan se arritën marrëveshje, por ata nuk nënshkruan dokumente. Duke pasur këtë fakt në mendje, a besoni se kjo do të jetë një marrëveshje e qëndrueshme?
Petritsch: Sigurisht në fund do ta nënshkruajnë, natyrisht. Por deri më tani, mendoj se për sa kohë që procesi është ende në vazhdim, dhe jo të gjitha 11 pikat, apo çfarëdo që janë diskutuar dhe përmbushur, mendoj se është vërtet më e rëndësishme të kemi dëshmitarë përreth dhe Bashkimi Evropian, si dhe prania e të dërguarit special të Shteteve të Bashkuara [Gabriel Escobar] dëshmon faktin se kjo është diçka që për momentin zëvendëson formalitetin e një nënshkrimi.
Radio Evropa e Lirë: Pavarësisht se nuk pati nënshkrime, palët u pajtuan për një prej pikave më të rëndësishme e që është nisja e menjëhershme e krijimit të një mekanizmi të vetëmenaxhimit për komunitetin serb në Kosovë. A shihni ndonjë rrezik nga një mekanizëm i të tillë?
Petritsch: Unë nuk mendoj kështu. Unë besoj se kemi parë shumë shembuj në histori ku gjërat kanë funksionuar, dhe po funksionojnë ende. Si një austriak, e kam në mendje Tirolin Jugor, ku para shumë vitesh, në vitet e 70-ta, u arrit një marrëveshje, e cila madje për një kohë përfundoi në Kombet e Bashkuara në Nju Jork, dhe tani, nëse kthehemi pas, 30 apo 40 vjet, mund të themi se ai mekanizëm funksionon për të dyja palët [Austrinë dhe Italinë].
Por, dua të them një gjë, mekanizmi funksionon ndërmjet Italisë dhe Austrisë, dhe atë kryesisht për shkak se të dyja vendet janë në Bashkimin Evropian. Por edhe [në Ohër] kishte një marrëveshje të caktuar për hapjen e kapitujve, ose për t’iu dhënë sinjal të dyja palëve, në rastin e Serbisë se negociatat e anëtarësimit do të vazhdojnë, dhe në rastin e Kosovës se ju jeni duke iu afruar negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Unë besoj se ky kombinim, si të them, i shkopit dhe karotës, në këtë rast është një imazh i qartë se çfarë po ndodh. BE-ja, së bashku me SHBA-në, për herë të parë kanë një qasje gjithëpërfshirëse, duke u nisur nga liberalizimi i vizave deri te negociatat për anëtarësim, gjithçka është bërë relevante për progres.
Radio Evropa e Lirë: Problemi me marrëveshjet e mëparshme ishte fakti që BE-ja nuk kishte një mekanizëm të tillë se si t’i detyronte Kosovën dhe Serbinë të zbatonin marrëveshjet e nënshkruara. Tani, në Ohër u tha se u vendos për një mekanizëm të tillë. Pra, pa zbatim, s’ka integrim. A mund të jetë efektiv dhe a mund të jetë problem për Kosovën nëse nuk e zbaton, pasi ende nuk ka liberalizim të vizave dhe është pas në proceset integruese?
Petritsch: Më duhet të them se Kosova është pas në këto çështje, por duhet ta ketë parasysh se është shtet shumë i ri. Pra, nuk ekziston që shumë vjet. Për këtë arsye merr pak më shumë kohë. Por, mendoj se tani ky vendim i rëndësishëm nga ana e kryeministrit [të Kosovës, Albin Kurti] që të hapet apo që të jetë fleksibil, kur është fjala për këtë mekanizëm për komunitetin serb, unë mendoj se është një masazh i qartë se Bashkimi Evropian ka arritur një hap të parë në një rrugë konstruktive për integrimin eventual të Kosovës në BE. Sigurisht është një rrugë shumë e gjatë, por Kurti në Ohër, parimisht e ka zhbllokuar këtë rrugë.
Radio Evropa e Lirë: Kemi parë presion të madh ndërkombëtar mbi Kosovën dhe Serbinë. Nga ajo çfarë keni parë nga marrëveshja, a keni ndonjë shqetësim? A mendoni se është e zbatueshme nga të dyja palët? Si e shihni përkushtimin e të dyja palëve në këtë proces?
Petritsch: Presioni ka qartazi arsye më të gjera. Ka arsye gjeopolitike. Dhe presioni vjen nga lufta, nga agresioni i Rusisë kundër Ukrainës dhe Bashkimit Evropian, si dhe Shtetet e Bashkuara, nuk duan ta kenë Rusinë në Ballkanin Perëndimor si forcë, por kjo është e mundur vetëm nëse Serbia dhe Kosova vendosin të bëjnë atë që është e nevojshme për të bërë përparim, dhe në këtë mënyrë mendoj se është e rëndësishme që Kosova ta shohë, që Qeveria ta shohë se duke ecur përpara, që po kontriboni edhe në qëllimin evropian, të mbajtjes së rusëve jashtë Ballkanit, dhe ky është padyshim një sinjal i fortë në të cilin zoti [Aleksandar] Vuçiq, duhet të përgjigjet.
Përshtypja ime është se në Beograd mund të shihni një fleksibilitet dhe një realizëm më të madh që është vendosur së fundi se partner i Serbisë është Bashkimi Evropian dhe jo Rusia. Shpresoj që pas përfundimit të luftës në Ukrainë dhe përfundimit të epokës së [presidentit rus, Vladimir] Putinit, Evropa të jetë në gjendje të rivendosë raporte korrekte me Rusinë, por kjo sigurisht është një çështje e largët. Por, çfarë po ndodh tani në dialogun [mes Kosovës dhe Serbisë] është natyrisht një pjesë shumë e rëndësishme në rritjen e sigurisë në tërë Ballkanin Perëndimor si dhe në Evropë.
Radio Evropa e Lirë: Kur filluan bisedimet në mes të Kosovës dhe Serbisë në vitin 2011, le të themi për më shumë se një dekadë u tha se dialogu duhet të çojë në njohje të dyanshme në mes të Kosovës dhe Serbisë. A e shihni të ndodhë një gjë e tillë përmes propozimit evropian?
Petritsch: Ne nuk jemi ende aty, por ky është hapi i drejt që është marrë. Mendoj se takimi i Ohrit ishte domethënës dhe ndoshta historianët në të ardhmen do të thonë se në fakt në Ohër, ndodhi një hap në drejtim të saj./REL
