SUEDI- Vendet evropiane rritën ndjeshëm importet e tyre të armëve nga 2018 në 2022 krahasuar me pesë vitet e mëparshme, dhe pjesa e SHBA-së në eksportet globale u rrit ndjeshëm. Sipas Institutit Suedez Ndërkombëtar i Kërkimit të Paqes (SIPRI), nga viti 2018 deri në vitin 2022, importet evropiane të armëve u rritën me 47% krahasuar me periudhën 2013-2017, sipas të dhënave të Institutit Suedez, i cili monitoron eksportin dhe importin e avionëve, anijeve luftarake, tankeve, artilerisë, raketave dhe sistemeve të ndryshme.
Në raport, SIPRI analizon të gjitha transfertat e armëve, të cilat përfshijnë blerjet dhe ndihmën ushtarake falas të vënë në dispozicion të Kievit. Më pas Instituti vlerëson vlerën e këtyre armëve. Për shkak të kësaj, rezulton se vitin e kaluar, megjithë ndihmën e madhe ushtarake për Ukrainën, SHBA eksportoi një vlerë më të madhe armësh në Kuvajt, Arabinë Saudite, Katar dhe Japoni. Sepse ato vende blenë sistemet më moderne amerikane dhe Ukraina kryesisht shkon për pajisje të përdorura nga arsenali amerikan, vlera e të cilave është më e ulët. Anëtarët evropianë të NATO-s rritën importet e tyre me 65%.
“Megjithëse trafiku i armëve ka rënë në mbarë botën, trafiku drejt Evropës është rritur ndjeshëm për shkak të tensioneve midis Rusisë dhe shumicës së shteteve të tjera evropiane,” tha në një deklaratë Peter D. Wezeman, një studiues i lartë në SIPRI.
“Pas pushtimit të Ukrainës, vendet evropiane duan të importojnë më shumë armë dhe në një periudhë më të shkurtër kohore,” shtoi Vezeman.
Në nivel global, importet e armëve ranë me 5.1 %. Vendet afrikane reduktuan importet me 40 % dhe ato në Amerikën Veriore dhe Jugore me 21 %. Importet në rajonin Azi-Paqësor u ulën me 7,5 % dhe në Lindjen e Mesme me 8,8 %. Përjashtim në Azi bëjnë vendet në pjesën lindore të kontinentit dhe vende të caktuara në zona të tjera me një nivel të lartë tensioni gjeopolitik.
“Konkurrenca strategjike vazhdon në pjesë të tjera të botës: importet e armëve në Azinë Lindore janë rritur, ndërsa dërgesat në Lindjen e Mesme kanë mbetur të larta,” shpjegoi Wezeman.
Në tre dekadat e fundit, SHBA dhe Rusia kanë qenë eksportuesit më të mëdhenj dhe të dytë më të mëdhenj të armëve në botë. Nga viti 2018 deri në vitin 2022, SHBA rriti epërsinë e saj, me 14 % eksporte më të larta krahasuar me pesë vitet e mëparshme. Pjesa amerikane në eksportet globale u rrit nga 33 në 40 %.
Eksportet ruse të armëve u ulën me 31 % dhe pjesa në eksportet globale ra nga 22 në 16 %. Franca e vendit të tretë iu afrua Rusisë, duke rritur pjesën e saj të eksporteve globale nga 7.1 % nga 2013 në 2017 në 11 % në periudhën pesëvjeçare që përfundon në 2022.
“Pushtimi i Ukrainës ka të ngjarë të kufizojë më tej eksportet e armëve ruse,” tha Wezeman.
Vitin e kaluar, SIPRI paralajmëroi se arsenali global bërthamor ka të ngjarë të rritet në vitet e ardhshme. Siç thonë në SIPRI, ndryshime të tilla të mëdha nuk janë të pazakonta për armët, sepse shpesh herë mjaftojnë një ose dy porosi të mëdha dhe të shtrenjta për të rritur eksportet. Por, siç thotë Wezeman, ka edhe arsye strukturore për rritjen e industrisë franceze: Franca promovon fuqishëm industrinë e saj të përkushtuar dhe kështu ka arritur sukses të madh në dekadën e fundit.
Në të njëjtën periudhë, eksportet gjermane ranë me 35 % dhe eksportet kineze me 23 %.
“Kina nuk ka mundur të depërtojë në disa tregje të mëdha, në disa raste ka arsye të qarta politike”, tha për Deutsche Welle-n një studiues nga Instituti i Stokholmit.
Për shembull, Kina nuk i shet armë Indisë fqinje, e cila është një nga blerësit më të mëdhenj.
“Është e habitshme që Kina nuk ka qenë në gjendje të konkurrojë me konkurrentët nga SHBA-ja dhe Evropa edhe në shumicën e vendeve të Lindjes së Mesme”, shton Wezeman.
Studiuesit vërejnë se Rusia ka kaluar Kinën si furnizuesi kryesor i Afrikës Sub-Sahariane, gjë që është veçanërisht e dukshme pas grushtit të shtetit në Mali. Dhe Turqia merr shumë më pak armë se SHBA. SIPRI analizoi edhe porositë për armë të shtrenjta, si avionë ushtarakë, luftanije, aeroplanmbajtëse dhe nëndetëse për periudhën e ardhshme.
Sipas analizave të tyre, SHBA-ja do të mbetet deri tani eksportuesi më i madh. Rreth 60 për qind e të gjithë avionëve luftarakë dhe helikopterëve të porositur janë të prodhimit amerikan. Vetëm vitin e kaluar, 13 vende porositën 376 avionë të tillë amerikanë.
Franca regjistroi një numër të madh porosish, ndërkohë që askush nuk porosiste avionë gjermanë, por kishte anije. Rusia ka relativisht pak porosi, gjë që shpjegohet me faktin se ushtria vendase ka nevojë për më shumë armë, kështu që ka më pak për shitje.
