Disa mendime dhe komente kryesore për projektligjin “Për Tatimin mbi Të Ardhurat”
Qeveria ka paraqitur nëpërmjet MFE gjatë vitit 2022 një projektligj “Për tatimin mbi të ardhurat”, i cili pritet të miratohet në Kuvend këtë vit dhe të hyjë në fuqi në Janar të vitit 2024. Aktualisht ky ligj është për diskutim në Komisionin e Ekonomisë.
Qeveria pretendon se këtë ligj po e bën për të përmirësuar ligjin aktual të miratuar që në vitin 1998, si dhe për të vendosur një sistem tatimor të drejtë.
Gjatë vitit 2022 janë bërë disa konsultime me palët e interesit, sipas MFE, ku janë paraqitur një sërë komentesh dhe sugjerimesh. Për fat të keq evidentohet një situatë, pak a shumë e njëjtë ndër vite, ku MFE paraqitet shumë refraktare dhe nuk merr në konsideratë pothuajse fare, ose i merr shumë pak, sugjerimet dhe komentet e dhëna, pavarësisht argumenteve të paraqitura nga palët e interesit.
Për më tepër një pjesë e madhe e konsultimit me palët e interesuara duket sikur është bërë sa për të treguar se është kryer dhe jo për të marrë vërtet mendime dhe sugjerime konkrete. Duket sikur hartuesit e këtij projektligji nuk e njohin mirë realitetin e biznesit dhe të ekonomisë në vendin tonë, ju mungon ekspertiza e duhur për të bërë një sipërmarrje kaq të rëndësishme sa ky ligj.
Po ashtu edhe në Komisionin e Ekonomisë janë paraqitur komente nga palët e interesit dhe megjithatë duket sikur projekti ka ndryshuar pak, në thelb shumë pak. Ndryshimet e evidentuara ne formatin e draftit më të fundit të projektligjit janë anësore, por jo ato të rëndësishmet.
Po ashtu ky ligj nuk shoqërohet me anekset që i referohet në të, dhe kështu nuk kuptohet për çfarë flitet, si dhe as me udhëzimin për zbatimin e tij. Kjo e bën akoma më të vështirë kuptimin e disa rregullimeve të parashikuara në këtë ligj.
Pa dashur të bëj komentet për anët e mira që mund të ketë sjellë ky ligj, sepse problemi qëndron jo në përmirësimet e tij, por në problemet që ai sjell apo mund të sjellë, do të qëndroj në disa pika kryesore problematike të këtij projektligji, por pa dashur të evidentoj të gjitha problemet e tij. Komentet paraqesin qëndrimin tim personal profesional, por edhe të IKM dhe janë paraqitur në rrugë zyrtare edhe në MFE, dhe Komisionin e Ekonomisë dhe Financave të Kuvendit.
Projektligji i paraqitur nuk ka qenë dhe nuk shoqërohet me asnjë relacion ku të sqarohet, arsyeja përse po hartohet, cilat janë efektet e pritshme të tij në drejtim të rritjes së të ardhurave nga tatimet dhe si do të ndikojë ai në këtë drejtim, cilat kanë qenë defektet e nivelit të ulët të mbledhjes së tatimeve nga pikëpamja administrative dhe politikave tatimore, cilat janë shtresat e shoqërisë që preken. Nuk ka një analizë përse rivendoset tatimi 15% mbi biznesin e vogël kur vetëm 2 vite më parë është vendosur tatimi 0%.
Përse vetëm për shërbimet vendoset tatimi kurse për bizneset tregtare jo? Për me tepër ngatërrohen profesionet e lira te rregulluara me ligj me shërbimet e ofruara nga individë jo te licencuar apo të certifikuar profesionalisht nga ndonjë organizëm apo institucion shtetëror apo ligjor. Këto informacione janë paraqitur nga përfaqësues të MFE në emisione të ndryshme televizive, por jo zyrtarisht dhe formalisht.
Në konceptin e tij ky projektligj nuk jep kufi ndarës, cilat quhen të ardhura nga biznesi dhe cilat quhen të ardhura nga puna.
Një problem i projektligjit është dhe terminologjia e përdorur. Aktualisht projektligji përdor terma të tilla si fitim korporativ, entitet, person fizik, individ i vetëpunësuar, të cilat bien ndesh me përcaktimet dhe terminologjinë e përdorur në ligjet e tjera në vendin tone. P.sh. termi Person fizik, Korporatë, nuk ekziston në ligjin “Për tregtaret dhe Shoqëritë tregtare”, sepse përdoret termi Tregtar i Regjistruar dhe Shoqëri.
Po ashtu termi “entitet” nuk gjendet në ligjet “Për shoqërinë tregtare”, për Kontabilitetin dhe Pasqyrat Financiare, etj. Përkufizimi i termit “Honorarë” nënkupton pagesat për përdorimin ose të drejtën e përdorimit të një aktivi jo-material. Ngatërrohet termi “Honorarë” me termin “E drejta e pronësisë intelektuale”.
Terminologjia e përdorur duket sikur është marrë e përkthyer dhe përdoret pa u konsultuar me terminologjinë dhe kuptimin e tyre në ligjet e tjera. Pra, që në nenin 1 dhe nenin 2 ka një paqartësi termash dhe përkufizimesh, që cenojnë rëndë sigurinë juridike për të ushtruar biznes, sipas Legjislacionit në fuqi.
Për termin dividend që përkufizohet si “Shumat e marra nga procesi i likuidimit”, kjo nuk specifikohet, sepse mund të jetë kapital, gjendje arke, gjendje banke, ose shitje. Çfarë duhet të përfshihet ekzaktësisht këtu? Nuk mund të jetë dividend e gjithë shuma që tërheq nga likuidimi, por vetëm diferenca e vleftës së likuidimit me vleftën e investimit të kapitalit.
Në këtë nen do të evidentoja faktin që konsiderohen të ardhura vetëm ato që realizohen në territorin e Shqipërisë. Pra hiqet koncepti i të ardhurave “mbarë botërorë” të realizuara nga një tatimpagues rezident në Shqipëri? Në fakt të ardhura duhet të jenë të gjitha të realizuara nga aktiviteti i biznesit apo puna e kryer nga një rezident fiskal shqiptar kudo që i realizon ai.
A është ky një lapsus apo një qëndrim i mirë menduar? Sepse nëse i referohemi nenit 25, Kreditimi i tatimit të huaj, në këtë projektligj, kuptohet që të ardhurat e realizuara në një vend të huaj nga një tatimpagues rezident shqiptar do të konsiderohen si të ardhura të tatueshme, dhe pastaj aplikohet kreditimi i tatimit të huaj
Tatimpaguesi i tatimit mbi të ardhurat personale është i detyruar të mbajë të gjithë dokumentacionin e nevojshëm për të vërtetuar të dhënat e deklaruara në Deklaratën e të Ardhurave.
Koment: Në shikim të parë duket që nocioni i të ardhurave të supozuara është i pajustifikuar në ligj, është i padrejtë pasi ju lë dorë të lirë organeve tatimore të veprojnë si duan dhe nga ana tjetër mosmbajtja e regjistrimeve në kontabilitet na dëmton rëndë në mënyrë të veçantë ne si profesionistë që punojmë me nxjerrjen dhe përpunimin apo analizimin e deklarimin e këtyre informacioneve.
Subjektet që nuk kanë detyrimin të mbajnë kontabilitetin dhe PF të paktën deri më sot nuk janë subjektet deri në 10 milion lekë, por deri në 5 milion lekë gjë që vërtetohet nga standardi kombëtar i kontabilitetit SKK 15. Por edhe në këtë rast, legjislacioni tregtar, statutet detyrojnë që të mbajnë regjistrime edhe për subjekte me xhiro nën 5 milion lekë.
Regjistrimet që kërkon neni 9 i ligjit për kontabilitetin kërkohen për të gjitha aktivitetet ekonomike përfshirë edhe bujqësinë, blegtorinë e shumë aktivitete që sot nuk mbajnë regjistrime për efekt kontabiliteti dhe nuk janë të pajisura me NIPT .
Mendoj se këtu ka një qëndrim të gabuar. Kur thuhet “E ardhura personale” do të thotë, në kuptimin e Kodit Civil, kushtetues etj., që është e ardhur e individëve dhe jo e ardhur e biznesit. Pra do të jenë të ardhura personale vetëm ato që nuk i nënshtrohen njëherë një tatimi. P.sh. të ardhurat nga pagat, janë të ardhura që tatohen vetëm në momentin kur ato përfitohen.
Por të ardhurat e biznesit tatohen njëherë si të ardhura biznesi, pra si tatim fitimi, dhe pastaj nuk duhet të tatohen më, sepse pastaj ndodh që tatohet e njëjta e ardhur dy herë.
Pra të ardhurat nga biznesi nuk duhet të përfshihen në të ardhurat personale, ashtu si edhe ka qenë dhe është qëndrimi në ligjin aktual “Për tatimin mbi të ardhurat”.
Të Ardhurat nga Punësimi
Ky nen në germën ç) është diskriminim total, i lë vend subjektivizmit, vlerësimit në mënyrë abuzive, dhe ngatërron tërësisht përkufizimin e të bërit biznes.
Regjistrimi i biznesit ka procedura të përcaktuara, dhe pa u ndryshuar legjislacioni i mëparshëm, nuk mund të ndryshojnë përkufizimet për personin fizik sipas preferencave të pabazuara. Ky nen ngatërron të ardhurat nga punësimi, me të ardhurat e biznesit.
Një person fizik, ndryshon nga një i punësuar. I punësuari punon me orë të kufizuar, jo më shumë se 40 orë në javë dhe ka limite dhe kufizime në pushime, festa, leje zakonshme, raporte dhe një skemë e tërë përfitimesh që ndryshon nga biznesi.
Një i punësuar mund të marrë raport apo të dalë në KEMP dhe mund të paguhet me vite nga skemat e kompensimit të sigurimeve. Një person fizik i vetëpunësuar, ka tjetër skemë pune dhe aktiviteti.
Paguan taksa lokale, paguan qira, punëson punëmarrës, ka shpenzime të ndryshme për mbajtjen e aktivitetit. Ai përpilon fatura, por pavarësisht se të ardhurat sipas faturave janë në një shumë të caktuar, ato si arkëtime mund të jenë zero. Pra, ka diferencë me të punësuarin, sepse të ardhurat nga paga janë të barabarta me arkëtimet nga paga.
Por, i vetëpunësuari si profesion i lirë, ushtron një aktivitet të tërë, për përditësimin e licencës, për pagesën e tarifave, kontrollohet nga bordi, testimet dhe trajnimet, marrja e dëshmisë, dhe në fund përgjegjësia penale dhe ligjore. I punësuari nuk i ka këto detyrime dhe përgjegjësi.
Përveç kësaj, i punësuari mund të ndërrojë vendin e punës sipas dëshirës, ndërsa një i vetëpunësuar nuk e ka këtë luks.
Neni 12 pika 1, shkronja a dhe e:
Të ardhurat nga Punësimi përfshijnë:
Pagat, shpërblimet dhe përfitimet që rrjedhin nga marrëdhënie punësimi ose të ngjashme me to, përfshirë transferimin apo huazimin e punonjësve, pavarësisht nëse këto marrëdhënie janë aktuale, të ardhshme ose të kaluara, dhe ku tatimpaguesi është i detyruar të ndjekë udhëzimet e paguesit të të ardhurave në mënyrë që të marrë pagesën/shpërblimin;
Koment: Po si mundet të thuhet paragrafi: ku tatimpaguesi është i detyruar të ndjekë udhëzimet e paguesit të të ardhurave në mënyrë që të marrë pagesën/shpërblimin? Një konsulent, apo një ofrues shërbimi me kontrate sigurisht që duhet të ndjekë udhëzimin e klientit që do të paguajë për te ofruar shërbimin që i kërkohet.
Të ardhurat e fituara nga një individ i vetëpunësuar nëse: 80 për qind ose më shumë e të ardhurave të fituara, merren direkt ose indirekt nga një klient i vetëm; ose 90 për qind ose më shumë e të ardhurave totale të fituara merren nga më pak se 3 klientë.
Paragrafi “e” nuk zbatohet nëse individi i vetëpunësuar ofron shërbime vetëm për persona jo rezidentë në Republikën e Shqipërisë apo vetëm për entitete që nuk kanë një seli të përhershme në Republikën e Shqipërisë. Në këtë rast, i vetëpunësuari konsiderohet se realizon të ardhura nga biznesi.
Përveç komentit të mësipërm që i vetëpunësuari i regjistruar në QKB kryen një aktivitet biznesi dhe jo punë, do të donim të sqarohej me informacion, sepse projektligji nuk e përcakton, nëse ky trajtim është për të vetëpunësuarit e vetëm, për të vetëpunësuarit me punëmarrës, apo dhe për të vetëpunësuarit me anëtarë të papaguar të familjes.
A do lejohet që i vetëpunësuari të marrë në punë persona të tjerë? Nëse po, kjo i humb statusin si i vetëpunësuar por bëhet punëdhënës, që kërkon edhe një formë tjetër regjistrimi në QKB. Si mundet pastaj që një i vetëpunësuar që punëson persona të tjerë të konsiderohen që ka të ardhura nga paga?
Këto kufizime në dy pika si më lart janë në kundërshtim të hapur me veprimtarinë e lirë, janë antikushtetuese sepse çdo individ zgjedh vetë formën e veprimtarisë që ai do të kryejë. Veprimtaria e biznesit dhe kontrata si i punësuar janë dy koncepte të ndryshme ligjore. Këto të ardhura si të ardhura biznesi duhet të rregullohen me ligjin e tatimit të korporatës, por jo tek tatimi mbi të ardhurat personale.
Koment 3: Për pikën 1/ç:
Kemi mendimin që të vetëpunësuarit nuk mund të trajtohen si të punësuarit për shumë arsye: I vetëpunësuari ka riskun e tregut; I vetëpunësuari nuk ka përfitimet nga skema e sigurimeve shoqërore si i punësuari; I vetëpunësuari nuk paguhet për ditët e pushimit dhe festave zyrtare; I vetëpunësuari nuk ka leje të zakonshme; I vetëpunësuari nuk mund të kategorizohet nga numri i klientëve.
P.sh. Kontabilisti/Avokati/Mjeku A i shërben 3 subjekteve me shpërblim mujor 50.000 lekë = 150.000 lekë në muaj.
Kontabilisti /Avokati/Mjeku B i shërben 10 subjekteve me shpërblim mujor 15.000 lekë = 150.000 lekë në muaj.
Nga të ardhura janë të barabartë çfarë kuptimi ka që Kontabilisti/Avokati/Mjeku A të trajtohet si i punësuar dhe Kontabilisti/Avokati/Mjeku B të trajtohet me të ardhur nga Biznesi.
Në nenin 12 pika 1/ç preken direkt rregullat bazë të ekonomisë së tregut. Numri i klientëve të një subjekti ekonomik nuk është në dorën e subjektit ekonomik, por totalisht në kërkesën edhe pëlqimin e klientëve për të marrë këtë shërbim. Përse duhet të konsiderohen të ardhurat që subjekti gjeneron nga 1-3 klientë si të ardhura nga punësimi kur në të njëjtën kohë unë faturoj dhe automatikisht, sipas këtij projektligji, tatohem me 15% për këtë faturim.
Në momentin kur është hapur aktiviteti nuk ka qenë ky legjislacion dhe tashmë pas x vitesh kërkohet të ndryshohet rrënjësisht mënyra e operimit duke shkaktuar një sërë efektesh negative tek subjektet që operojnë aktualisht, pasi ky ligj është një frenim i madh i hapjes së subjekteve ekonomike të vetëpunësuar.
Por si do të përcaktohet nëse një biznes çelet në vitin e parë dhe si ndodh normalisht, nuk ka kontratë me disa klientë, por edhe me një klient. Kush ka ushtruar profesionin dhe biznesin e rregulluar e di fare mirë se sa vështirë është të kesh kontrata me disa klientë që në vitin/et e parë/a.
Përse këto konsiderohen të ardhura nga punësimi në një kohë që janë rezultat financiar të ardhura minus shpenzime dhe dividendi që është po fitim nga biznesi konsiderohet dhe taksohet ndryshe?
Përse paragrafi i fundit i nenit 12, Pika 1/ë përjashton ata të vetëpunësuar që kryejnë shërbime për jo rezidentët? Çfarë dallimi kanë me ata që ofrojnë shërbime për rezidentët shqiptarë? (kjo pyetje për të kuptuar arsyen e vërtetë të këtij dallimi sepse nuk gjejmë dot një të tillë).
Ligji ngatërron shërbimin që ofrohet nga një individ me shërbimin që ofrohet nga profesionistët e profesioneve të rregulluara me ligj. P.sh. shërbimi që ofron një individ për marketing, i cili lidh një kontrate shërbimi me një shoqëri, nuk është një shërbim i ofruar nga profesionet e lira, por thjesht një furnizim shërbimi.
Zakonisht në eksperiencën e vendeve europiane këta individë quhen freeleancer dhe i nënshtrohen pagimit të tatimeve si individë. Kurse profesionet e rregulluara në vendet europiane, p.sh. mjekët, avokatët, noterët, audituesit, kontabilistët e miratuar, nuk trajtohen si freelancer, por si biznese, pavarësisht nga forma e tyre ligjore e organizmit.
Konkluzion: Në këtë nen nuk mund të përfshihen profesionet e lira të rregulluara, sepse është shteti ai që ka vendosur rregulla për këto profesione, sepse kërkon garanci për shërbimet e tyre qytetarëve, bizneseve. Profesionet e rregulluara me ligj duhet të trajtohen njëlloj si çdo biznes tjetër, pra si tregtarët.
Shteti ka kohë që investon në këto profesione, duke hartuar legjislacion, duke ngritur institucione përkatëse, dhe tani nuk mund t’i mos i mbështesë dhe t’i barazojë me individë që ofrojnë një shërbim jo si profesionistë të rregulluar për individualisht. Mendimi im është se ligjvënësi duhet të përjashtojë nga ky nen profesionet e rregulluara, dhe t’i trajtojë ato si trajton edhe tregtarët, pra me tatim fitimi dhe me normën 0% deri në 2029.
Neni 13, pika 1 shkronja h: Të ardhurat nga biznesi
Veçojmë këtu Financimet: A do të tatohen financimet që bëhen nga pronari i biznesit me burimet e tij të ligjshme? Si mund të tatohen huat, apo financimet në një pronar bën për biznesin e vet? Ato nuk janë të ardhura por financime, pra dhënie fondesh për aktivitetin.
Ky nen në gërmën e) i trajton si të ardhura nga biznesi dhuratat, apo grantet apo subvencionet. Në fakt grantet, dhuratat dhe subvencione për aktive afatgjata nuk duhet të jenë të tatueshme në momentin kur merren, por të trajtohen sipas Standardeve Kontabël. Ato janë të ardhura të shtyra për t’u njohur në periudhat kur edhe do të realizohen. Pra të jetë i njëjti trajtim që bën dhe ligji aktual si edhe standardi kontabël përkatës.
Neni 13 Të ardhurat nga biznesi, pika 1 shkronja f):
Të ardhurat nga biznesi përfshijnë, por pa u kufizuar vetëm në to, të ardhurat sipas paragrafëve “a” deri “l” në vijim, nëse nuk janë përcaktuar si të ardhura nga punësimi sipas Nenit 12 “Të ardhurat nga punësimi” të këtij ligji:
Fitimet kapitale nga rivlerësimi i aktiveve të biznesit kur këto aktive janë dhënë si kontribut në natyrë në kapitalin e një kompanie, qoftë në themelimin e saj apo rritjen e kapitalit;
Plus vlerat e aktiveve të rivlerësuara nuk mund të jenë të ardhura të tatueshme. Ato nuk janë fitime të maturuara, por potenciale. Si mund të tatohen fitimet potenciale? Që mbase asnjëherë nuk do të realizohen? Shume vende (p.sh. SHBA) zbatojnë tatimin e fitimit në cash.
Ato janë rritje e vlerës së kapitalit dhe amortizohen gjatë jetës së aktivit të rivlerësuar duke kaluar krahas shpenzimeve të amortizimit edhe ato në të ardhurat. Kjo pikë sjell konfuzion dhe rrezik të mos bëhen asnjëherë rivlerësime të vërteta të aktiveve të biznesit, sidomos kur kjo nuk kërkohet.
Kjo pikë godet sidomos bizneset që zbatojnë SNRF, dhe që për të evituar tatimin do të deformojnë vlerat e aktiveve pa bërë rivlerësimin. Sugjerojmë që të mbahet trajtimi që është aktual, që në masën e amortizimit të kalojnë në rezultat këto Plus vlera rivlerësimi.
Neni 13, pika 1 shkronja h: Të ardhurat nga biznesi
Pyetje 1: A do të tatohen financimet që bëhen nga pronari i biznesit me burimet e tij të ligjshme? Ne mendojmë se dhuratat, apo grantet për aktive afatgjata nuk duhet të jenë të tatueshme, dhe po ashtu shpenzimet e amortizimit të këtyre aktiveve të marra falas të zbritshme. Pra të jetë i njëjti trajtim qe bën dhe ligji aktual si edhe standardi kontabël përkatës.
Financimet e marra nga pronari me kusht kthimi dhe çdo financim tjetër të marrë nga personat e lidhur nuk mund të jenë të ardhura të tatueshme, janë thjesht huadhënie me apo pa interes. Duhet patjetër të hiqet apo rregullohet kjo pikë. Ndryshe do të ketë kufizime të financimeve të rregullta të bizneseve edhe nga burimet personale të pronareve apo të afërmve të tyre, në kushtet kur bankat kanë një interes shumë të lartë dhe shumë kushte të tjera është e vështirë të merret kredi.
Neni 14: Regjimi i veçantë për individët tregtarë dhe të vetëpunësuar
Ky nen është i pa bazuar në ligjin për kontabilitetin dhe SKK15 si dhe bie vetë në kundërshtim me nenin 9 të po këtij projektligji. Injorohen dokumentacionet dhe shpenzimet për mbajtjen e biznesit, nxit informalitetin në maksimum.
Nga ana tjetër kur nuk kalohen të ardhurat mbi 10.000.000 lekë, përqindjet e zbritjeve duken të pa bazuara. Edhe brenda profesioneve, bëhet një ndarje diskriminuese, që ka të bëjë me profesionet e shërbimeve si parukeri, berber, hidraulik, elektricist etj. dhe ekonomist, avokat etj. Duhet transparencë pse duhen veçuar këto profesione.
Ky nen nuk imponon jo vetëm mbajtjen e regjistrimeve por edhe deklarimet dhe pagesat mbi këtë bazë. Shumë nga pabarazitë i shkakton ekzistenca e shumë fashave dhe shumë veçorive në pasqyrimin e të ardhurave apo shpenzimeve
Në mendimin tim ky nen nuk duhet të ekzistojë, duhet te hiqet, sepse është në kundërshtim me nenin 9 “Dokumentacioni” (të këtij projektligji ) dhe në kundërshtim me Ligjin 25/2018 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”, neni 13 pika 3 citojmë:
Mikronjësitë duhet të hartojnë: Një pasqyrë të shkurtuar të pozicionit financiar; Një pasqyrë të shkurtuar të performancës;
Shënime të shkurtuara të PF.
Referuar SKK 15, paragrafi 5, mikronjësitë me qarkullim vjetor deri 5 milion lekë përjashtohen nga detyrimi për hartimin e PF vjetore. Për subjektet me qarkullim mbi 5 milion lekë ne kontabilistët kemi hartuar PF dhe i kemi dorëzuar në QKB. Mos dorëzimi i PF penalizohet me 60.000 lekë
Nëse do të mbetet ky nen, atëherë duket sikur lehtësohen bizneset e vogla, por nga ana tjetër krijohet mundësia që të mos mbahen dokumente, të ulet kultura e dokumentimit të shpenzimeve dhe të ardhurave, të bëhet e mundur që të mos kërkohen dokumentet nga furnitorët çfarëdo biznesi që të jenë, duke mundësuar që furnitorët të kenë të mundur të bëjnë evazion duke mos i deklaruar shitjet e tyre për këto biznese.
Po ashtu edhe informaliteti në punësim se nuk do të deklarohen të punësuarit për sa kohë që nuk mbahen dokumentet për shpenzimet (nëse bëhet fjalë për individin tregtar apo të vetëpunësuar me të punësuar). Gjithë investimi i bërë nga qeveritë deri më sot, për të dokumentuar çdo lloj transaksioni për të edukuar tatimpaguesit dhe qytetarët të marrin apo të lëshojnë fatura bie poshtë.
Dhe të kemi parasysh se këto subjekte tatimpaguese kapin në shifër shumë të madhe të tatimpaguesve në Shqipëri, mbi 95%. Vendet e Bashkimit Europian pas fillimit të Fiskalizimit e kanë shfuqizuar termin e Shpenzimeve të supozuara.
Në kushtet e vendit tonë, kur duhet të bëjmë një luftë totale kundër informalitetit dhe evazionit, nuk duhet të përdoret ky term dhe ky nen duhet të hiqet. Përse u bë dhe po bëhet një investim kaq i madh në fiskalizimin dhe monitorimin e faturave?
Nëse ato nuk do të kërkohen më nga një pjesë dërmuese e bizneseve? Pra rreziku është shumë më i madh se sa gjoja përfitim për lehtësimin e bizneseve. Nëse duan të lehtësojnë bizneset e vogla në lidhje me llogaritjen e tatimit mbi fitimin, le të vendosin një tatim mbi xhiron, ose një tatim fiks, por pasojat për një të ardhme afatmesme do të ishin patjetër të mëdha sepse ç’edukon tatimpaguesit dhe nxit evazionin. Presioni për të qenë në këto kufij do të ishte shumë i madh.
Të ardhurat e tatueshme nga investimi për tjetërsimin e pasurive të paluajtshme
Në pikë 6) të këtij neni parashikohet që vlera e blerjes së tokës që shkëmbehet me sipërfaqe ndërtimi do të jetë sa vlera e referencës e tokës për atë zonë.
Kurse çmimi i shitjes do të konsiderohet vlera e sipërfaqes së marrë në këmbim nga pronari i tokës. Mendoj se ky është një qëndrim jo i saktë. Në fakt vlefta e sipërfaqes së marrë në këmbim pasqyron vlerën e tokës dhe si e tillë nuk duhet të rezultojë një fitim.
Të ardhurat bruto nga punësimi tatohen me normat e mëposhtme:
Ky nen jep një % e tatimit për të vetëpunësuarit me 23% që është e barabarte me normën e tatimit mbi fitimin me 15 % dhe me normën e tatimit mbi dividendin me 8% , ndërkohë që tatimi për biznesin e madh është i dokumentuar, ndërsa për të vetëpunësuarit është evaziv dhe i padrejtë duke krijuar mundësi për më tepër evazion dhe për më shumë pasaktësi, si dhe me dorë më të lirë nga tatimet për t’u penalizuar.
Në këto kushte të diskutueshme janë rrugët që të mbyllim NIPT-et si të vetëpunësuar dhe të çelim NIPT-e si person juridik me bilanc të rregullt dhe rrugë të tjera që na lejon ligji dhe aktet nënligjore të dala prej tij.
Por do të ketë dhe prirje të theksuara për të mbajtur të ardhurat deri në 2,040,000 lekë duke bërë kështu evazion të detyruar. Nëse do të konsiderohen si të ardhura nga punësimi, atëherë duhet të përfshihen në skemën që përcakton ligji për të ardhurat nga paga dhe jo kjo skemë mbi baza vjetore.
Të ardhurat neto (fitimi) nga biznesi për individët tregtarë dhe të vetëpunësuarit tatohen me normat e mëposhtme:
Kjo pikë e nenit në fakt bën që të tatohet biznesi i vogël me tatim mbi dividendin. Gjykoj se kjo mënyrë është e gabuar dhe jo kushtetuese. Sepse barazon individët me shoqëritë. Personat tregtarë kanë përgjegjësi të pakufizuar për detyrimet e biznesit të tyre, pra ata rrezikojnë çdo pasuri personale të tyre.
Kurse shoqëritë dhe ortakët e shoqërive sh.p.k. apo sh.a rrezikojnë deri në masën e kapitalit të investuar. Prandaj është krejt e gabuar që të barazohet dividendi që merr një ortak i një shoqërie sh.p.k. apo sh.a me fitimin e një personi tregtar të regjistruar.
Duhet të jetë tarifa e njëjtë për fitimin për personat tregtarë të regjistruar e njëjtë me atë të fitimit të shoqërive tregtare. Personat tregtarë nuk duhet të paguajnë tatim mbi dividendët sepse rrezikojnë çdo element të pasurisë së tyre.
Nga ana tjetër kështu si jepet në këtë pikë, do të rrisë akoma më shumë presionin e të mos deklaruarit të të ardhurave të bizneseve të vogla, do nxisë evazionin dhe do të ulë kulturën tatimore dhe do të rrisë korrupsionin e administratës tatimore.
Mendoj se të gjithë bizneset e individëve tregtare dhe të vetëpunësuarve me fitim mbi 14 milion lekë të kenë të njëjtën normë tatimi si edhe shoqëritë tregtare. Një normë e vetme është më e lehtë për t’u administruar dhe më pak evazioniste. Ndryshe do të duhet tëpërshkallëzohet tatimi mbi fitimin edhe për shoqëritë tregtare. Kjo mënyrë do të detyrojë që të vetëpunësuarit apo individët tregtarë të mos kalojnë kurrë kufirin 14 milion lekë dhe të bëjnë evazion. Po ashtu të mos pranojnë faturat nga biznesi i madh, duke ndikuar dukshëm në ç’edukimin fiskal dhe evazionin tatimor.
TATIMI MBI TË ARDHURAT E KORPORATËS
Ashtu si është permendur dhe më lart, termi Korporatë nuk ka një percaktim ligjor në Shqipëri. Duhet t’i referohet ppërcaktimeve të bera nga ligji “Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare.”
Pra të përcaktohet titulli: Tatim mbi të ardhurat e biznesit.
Po ashtu edhe termi entitet i ppërcaktuar në nenin 27 nuk gjendet në legjislacionin tregtar apo financiar shqiptar. Duhet të përdoret termi “mbi te ardhurat e biznesit” dhe të përfshijë të ardhurat nga të gjithë subjektet që ushtrojnë aktivitet ekonomik të regjsitruar sipas ligjit “Për tregtarët dhe shoqëritë tegtare”
Neni 29 Përjashtimi në një pjesëmarrje
Në këtë nen nuk gjendet trajtimi fiskal i situatës së shoqërive Holding, të cilat kanë si aktivitet të tyre menaxhimin e investimeve në aksionet e shoqërive që kontrollojnë po marrin pjesë. Duhet t’i referohen regullimit europian për shoqëritë Holding, të cilat janë tashmë realitet edhe në Shqipëri.
Provigjionet dhe zbritja e borxhit të keq për institucionet financiare
Në pikën 2 të këtij neni parashikohet që borxhi i keq njihet vetëm kur plotësohen 3 kushtet. Por në fakt ato praktikisht e bëjnë njohjen e borxhit të keq të parealizueshëm, njëlloj siç është aktualisht. Pika 2, b) e këtij neni përcakton që borxhi i keq njihet nëse “Janë ndërmarrë të gjitha veprimet e mundshme ligjore për të mbledhur borxhin”
Çfarë do të thotë kjo? Që duhet të jenë kryer të gjitha veprimet në gjykatë dhe kështu praktikisht pa fund. Unë mendoj se borxhi i keq duhet të njihet nëse kalon një kufi kohe p.sh. 1 vit nga mosarkëtimi dhe kur ka një komunikim me klientin në lidhje me kërkesën për të paguar detyrimin. Gjithastu të kërkohet që edhe klienti të njohë të ardhurën nga fshirja e detyrimit nga borxhi i keq në të ardhurat e tatueshme.
Neni 40: Të ardhurat dhe llogaritja e tatimit të pagueshëm mbi të ardhurat e korporatave.
Nisur nga përkufizimi i tatimit dhe mënyra e llogaritjes si diferencë e të ardhurave me shpenzimet, “Të ardhurat e korporatës” është një term i gabuar, së pari: Nuk tatohen të ardhurat por fitimi, pra ngatërrohet fitimi me të ardhurat dhe së dyti, Korporatë si term nuk gjendet në ligjin tonë Për tregtarët dhe shoqëritë tregtare. Sugjerojmë të quhet mbi Fitimin e shoqërive.
I njëjti koment vlen edhe për nenin 42 Kreditimi i tatimit të huaj për tatimin mbi të ardhurat nga korporatat.
Neni 50: Shpenzimet jo të Zbritshme dhe kufizimi i Zbritjes
Shpenzimet e mëposhtme nuk janë të zbritshme:
f). Tatimi mbi fitimin korporativ, TVSH-ja e kreditueshme, si dhe akciza e paguar nga subjektet që administrojnë mallra akcize;
Pra akciza e paguar në blerje sipas këtij neni nuk duhet të njihet si shpenzim i zbritshëm! Mendojmë se këtu ka një gabim. Akciza e paguar në blerje është një element i kostos dhe duhet patjetër të jetë e zbritshme. Përndryshe është absurde dhe shumë e gabuar kjo që parashikohet në këtë nen.
Po ashtu në nenin 50 germa g) shpenzimet e eksportuesve për pjesëmarrje në panaire apo ekspozita jashtë vendit kufizohen me kufirin 70% të të ardhurave nga eksporti.
Në fakt shpenzimet për panaire dhe ekspozita duhet të jenë 100% të zbritshme pasi janë shpenzime marketing dhe sigurojnë të ardhura si për ato qe organizohen Brenda vendit ashtu dhe ato jashtë vendit. Të hiqet fare kjo pike sepse bie në kundërshtim me përcaktimin e shpenzimeve të nevojshme dhe që sjellin të ardhura.
Neni 51 pika 11: Baza e amortizimit për autoveturat 1+4 të personelit nuk mund të jetë më e lartë se 50 % e kostove të blerjes dhe rikonstruksionit, përfshirë TVSH-në. Kostoja e plotë e autoveturës 1+4, e cila amortizohet 50 %, nuk mund të jetë më e lartë se 10.000.000 lekë
Përcaktimi në këtë pikë është jo i drejtë. Autoveturat e personelit që përdoren për aktivitetin e shoqërisë duhet të jenë 100% të zbritshme amortizimi dhe shpenzimet e tyre. Ky kufizim nuk ka kuptim dhe është jo ne përputhje me përcaktimin e shpenzimeve. Nuk është e qartë përse është ky kufizim.
13.Në rastet e rivlerësimit të aktiveve të biznesit, amortizimi nuk do të lejohet për shumën e ri-vlerësuar.
Kjo pikë nuk ka kuptim, sepse më lart plus vlerat e rivlerësimit janë quajtur të ardhura të tatueshme? Pra ose plus vlerat janë të tatueshme dhe amortizimi i rivlerësimit është i zbritshëm, ose Plus vlerat janë të pa tatueshme dhe amortizimi i tyre është shpenzim jo i zbritshëm. Unë mendoj se këtu ka një gabim të rëndë formimi dhe gjykimi se çfarë është shpenzim dhe çfarë është fitim.
Plus vlerat e rivlerësimit janë fitime potenciale dhe si të tilla nuk mund të konsiderohen të ardhura. Edhe sipas Standardeve të Kontabilitetit ato përfshihen tek pjesa e pasqyrës së performancës që paraqet të ardhurat e tjera gjithëpërfshirëse. Dhe po ashtu në bilanc paraqiten tek kapitalet e veta si rezerva rivlerësimi.
Ato maturohen si të ardhura, pra edhe si të tatueshme ose kur AAM dalin jashtë njësisë ose kur rimerren në rezultat në masën e shpenzimit të amortizimit që i takon plus vlerës së rivlerësimit. Prandaj duhet të mbahet trajtimi i standardeve kontabël në lidhje me këto plus vlera : shpenzimi i amortizimit çdo vit mbulohet me të ardhurat nga rimarrja e plus vlerave të rivlerësimit.
Nga ana tjetër ky nen nuk parashikon se çfarë do të ndodhe me minus vlerat e rivlerësimit të AAM që njihen sipas standardeve si shpenzime? Sugjeroj të mbahet trajtimi kontabël dhe fiskalisht këto humbje të mos njihen si shpenzime të zbritshme.
Ky nen në gërmën b) e rrëzon gjithçka që është përcaktuar më sipër. Çfarë do të thotë të jenë marrë të gjitha hapat e mundshme ligjore? Çështje gjyqësore?
Të cilat zgjasin me vite? Për këtë arsye duhet të gërma b) e këtij neni të ndryshojë, pra të hiqet fare. Nuk ka përse të ketë kufizim, mjafton vjetërsia. Ndërkaq të parashikohet gjithashtu që klienti t’i rrimarë detyrimin që nuk po paguan në të ardhurat e tatueshme
Agjenti i mbajtjes së tatimit në burim
Në pikën 2 të këtij neni përcaktohet që në rastin e dividendit data e pagesës së tatimit në burim është 3 muaj pasi është deklaruar shpërndarja si vijon:
56.2 Data e pagesës së të ardhurave dhe pagesave, subjekt të mbajtjes së tatimit në burim, nënkupton datën në të cilën e ardhura është paguar ose pagesa është bërë. Në rastin e dividentit, subjekt i detyrimit të mbajtjes së tatimit në burim, i cili nuk është paguar, tatimi duhet të mbahet dhe të transferohet në fund të muajit të tretë pas muajit në të cilin organi stautor i entitetit ka vendosur mbi shpërndarjen e fitimit përkatës.
Ky është një përcaktim jashtë mase i gabuar. E para, organi statutor vendos për destinimin e fitimit dhe jo për shpërndarjen e tij. Destinimi i fitimit do të thotë që edhe nuk e shpërndan dividendin.
Kështu si është shënuar në këtë pikë, e shpërndan apo jo dividendin shoqëria, duhet për të gjithë fitimin e vitit brenda 3 muajsh të paguajë tatim në burim mbi dividendin! Kjo bie në kundërshtim me të ardhurat nga dividendi. Nëse një dividend nuk është deklaruar s’ka si të mbahet tatimi në burim! Prandaj në këtë pikë të nenit 56.2 duhet të hiqet fjalia e fundit që përcakton pagesën e Tatimit në burim brenda 3 muajve.
Neni 58 pika 3: Të Ardhurat dhe Pagesat objekt i tatimit të mbajtur në burim
3.Të ardhurat e mëposhtme nuk janë subjekt i mbajtjes së tatimit në burim: të ardhurat e paguara personave të përjashtuar nga tatimi mbi të ardhurat; dividendët sipas kushteve të përcaktuara në nenin 29 “Përjashtimi në Pjesëmarrje” të këtij ligji; të ardhurat nga interesat nga emetimi i Eurobondit prej Qeverisë Shqiptare, të paguara entiteteve jo rezidentë, pa një seli të përhershme në Shqipëri; të ardhurat nga interesat që u paguhen bankave dhe institucioneve të tjera financiare.
Nuk shihen të trajtuara në këtë nen pagesat për shërbimet e blera jashtë vendit p.sh. transporti, hotelet, shërbimet e trajnimit, panaireve, etj. shpenzime të bëra jashtë vendit.
Duhet që këto pagesa apo shërbime të jenë të përjashtuara nga mbajtja e tatimit në burim sepse janë pagesa për të ardhura të realizuara në vende të huaja si dhe sepse teknikisht është e pamundur që të mbahet tatimi në burim një subjekti të huaj kur e paguan në vendin e tij jashtë Shqipërisë. Pra ashtu si përjashtohen të ardhurat nga interesat e eurobondeve për të huajt, duhet të mos kërkohet të mbahet tatimi në burim për këto shërbime që përmendëm më lart.
Neni 64 Deklarata plotësuese tatimore
Ligji në këtë nen parashikon vetëm një deklaratë plotësuese nëse tatimi duhet të ishte më i lartë ose më i ulët, ligji duhet të parashikojë brenda çfarë afati ka të drejtë të bëhet korrigjimi i deklaratës tatimore për tatimin mbi fitimin apo mbi të ardhurat personale? Brenda një apo dy vitesh nga data e deklarimit apo e fundit të periudhës së deklaratës?
Neni 66 pika 2: Deklarata mbi Statusin Personal
Ky nen nuk sqaron se si do të veprohet kur individi është i dy punësuar?
Neni 69 Dispozitë kalimtare
Ky nen percakton që për profesionet e lira qofshin individë të vetëpunësuar apo shoqëri, persona juridikë, nuk do të kenë tatimin mbi fitimin 0% deri në 2029. Citoj në vijim:
Lehtësitë dhe përjashtimet tatimore të parashikuara në ligjin nr.8438, datë 28.12.1998, “Për tatimin mbi të ardhurat”, i ndryshuar, vazhdojnë të zbatohen si më poshtë:
të vetëpunësuarit, si dhe;
entitet, me të ardhura bruto deri 14 milionë lekë në vit, norma e tatimit mbi të ardhurat 0% do të aplikohet deri më 31 dhjetor 2029. Norma e tatimit 0% nuk aplikohet për tatimpaguesit e përcaktuar në nënndarjet “ii” dhe “iii” më sipër, të cilët furnizojnë shërbime profesionale. Lista analitike e shërbimeve profesionale përcaktohet sipas aneksit Nr. 2 bashkëlidhur dhe pjesë e këtij ligji.
Pra ligji i dallon dhe i trajton profesionet e lira nga tregtarët! Përse valle? Ka ndonjë arsyetim? Në ligj të paktën nuk ka asnjë arsyetim. Në vijim të argumenteve të dhëna gjatë këtyre komenteve mbi projektligjin, mendoj se duhet të bëhet ndryshimi dhe trajtimi i duhur edhe për të ardhurat e biznesit të profesioneve të lira të vetërregulluara. Ndryshimi që mund të bëhet do të ishte:
të vetëpunësuarit, si dhe;
me të ardhura bruto deri 14 milionë lekë në vit, norma e tatimit mbi të ardhurat 0% do të aplikohet deri më 31 dhjetor 2029. Norma e tatimit 0 % nuk aplikohet për tatimpaguesit e përcaktuar në nënndarjet “ii” dhe “iii” më sipër, të cilët furnizojnë shërbime profesionale jo nga profesionet e rregulluara me ligj .
Nëse do të bëhej ky ndryshim të paktën do të bëhej një hap në drejtimin e duhur për të mbështetur këto profesione të rregulluara, për të cilat është investuar kaq shumë nga qeveritë, nga Banka Botërore, nga vetë profesionistët dhe organizatat profesionale të tyre.
Vëmendja e organeve tatimore duhet të përqendrohet te ata profesionistë që nuk janë të organizuar në organizata profesionale apo edhe fare të paregjistruar, ata që e ushtrojnë profesionin e tyre të parregulluar, sepse janë ata që ndikojnë në nivelin e këshillimit dhe evazionit të bizneseve, më së shumti.
Për me tepër edhe efekti i përfshirjes në këtë skemë i profesioneve të lira të rregulluara me ligj është shumë i vogël ose aspak në nivelin e të ardhurave tatimore duke përberë kështu një argument me tepër ne drejtim të trajtimit të profesioneve të lira të rregulluar si biznese ashtu si edhe tregtarët e tjerë.
I qëndroj fort bindjes dhe besimit se këto komente apo sugjerime, të cilat nuk janë dhe nuk kanë qenë të vetme, por janë pjesë edhe komenteve dhe sugjerimëve të bëra nga palë të tjera të interesit, e përmirësojnë ndjeshëm këtë draft të ligjit, ndihmojnë në rolin që duhet të luajë rregullimi tatimor, politikat tatimore në nxitjen e zhvillimin e ekonomisë, të forcave të kualifikuara për të drejtuar zhvillimin ekonomik dhe të biznesit në rrugën dhe mënyrën e duhur, në përmirësimin e klimës së biznesit në përgjithësi, në ndikimin sadopak në drejtim të frenimit të largimit të specialistëve dhe fuqisë punonjëse të kualifikuara nga vendi./Monitor
