Profili i Sokol Muratajt:
Sokol Murataj është një shembull i gjallë i forcës, përkushtimit dhe guximit përballë sfidave që sjell jeta. Një aksident i rëndë i shkaktoi dëmtim të shtyllës kurrizore, duke e detyruar të jetojë si paraplegjik. Megjithatë, ky moment nuk u bë fundi i rrugëtimit të tij, por pikënisja e një rrugë tjetër ku vendosmëria dhe angazhimi qytetar morën një dimension të ri.
I diplomuar në drejtësi, Sokol Murataj e ka ndërtuar karrierën e tij si avokat, duke u specializuar në çështje që lidhen me të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e personave me aftësi të kufizuara. Ai është sot një nga figurat më aktive të Shoqatës së Paraplegjikëve dhe Tetraplegjikëve të Shqipërisë, një organizatë e krijuar në vitin 2016 për të mbrojtur të drejtat dhe interesat e kësaj kategorie. Për të, shoqata nuk është thjesht një institucion formal, por një hapësirë solidariteti ku individët gjejnë mbështetje dhe shpresë.
Sokol Murataj e sheh të ardhmen e personave me aftësi të kufizuara të lidhur ngushtë me respektimin e ligjit dhe zbatimin korrekt të Konventës së Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara, të ratifikuar nga Shqipëria në vitin 2012. Ai ka denoncuar shpesh mënyrën e gabuar se si disa nene të kësaj konvente janë transkriptuar në ligjin shqiptar, duke e cilësuar këtë si një pengesë serioze për realizimin e të drejtave themelore. Për të, respektimi i ligjit nuk është një privilegj, por një detyrim i shtetit ndaj qytetarëve.
Përtej profesionit si jurist, Murataj është një aktivist i pandalur. Ai ka marrë pjesë në tryeza kombëtare e ndërkombëtare, në forume dhe kongrese ku trajtohet integrimi i personave me dëmtime të shtyllës kurrizore, duke theksuar rëndësinë e rehabilitimit dhe punësimit. Për të, mungesa e qendrave të specializuara rehabilituese mbetet një nga plagët më të mëdha të sistemit shqiptar, pasi individët shpesh mbeten pa kujdes pas daljes nga spitali.
Jeta e tij është dëshmi se aftësia e kufizuar nuk duhet parë si pengesë, por si një rrethanë që mund të kapërcehet përmes vullnetit dhe mbështetjes së duhur. Përmes punës si avokat dhe rolit si drejtues shoqate, Sokol Murataj ka treguar se integrimi nuk është vetëm një e drejtë, por edhe një mundësi reale për të kontribuar në shoqëri.
Mesazhi i tij është i qartë: personat me aftësi të kufizuara nuk kërkojnë lëmoshë, por të drejta të barabarta dhe respekt. Ai thekson se vetëm përmes përfshirjes aktive në jetën publike, përmes shërbimeve cilësore dhe respektimit të ligjeve, mund të ndërtohet një shoqëri më e drejtë dhe më humane për të gjithë.
INTERVISTË ME SOKOL MURATAJ (PERSON ME AFTËSI TË KUFIZUAR, AVOKAT NË STUDIO LIGJORE A E S)
Cili është background-i i shoqatës që ju përfaqësoni?
Shoqata që unë përfaqësoj është shoqata me dëmtime të shtyllës kurrizore të Shqipërisë, që në terma shkencore quhen paraplegjikë dhe tetraplegjikë. Shoqata jonë është krijuar në vitin 2016, si një OJF për të mbrojtur të drejtat e paraplegjikëve në nivel lokal, kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar. Shoqata e paraplegjikëve dhe tetraplegjikëve, me evidencat e shërbimit social, institutit ndërkombëtar të sigurimeve shoqërore, përbën një numër prej 6800 personash deri në 7000 persona ku një pjesë dërrmuese janë invalidë të grupit të parë të plotë, që janë paraplegjikë dhe tetraplegjikë të vërtetë, ndërsa pjesa tjetër janë me dëmtime. Kjo pjesa e parë që të thashë është pjesa që shteti duhet t’i trajtojë në mënyrë të veçantë me rehabilitim, me integrim, me të gjitha sipas ligjeve dhe kushtetutës së Shqipërisë si dhe ligjeve ndërkombëtare siç është Konventa e të Drejtave të Njerëzve me Aftësi të Kufizuar, të cilën shteti e ratifikoi që në vitin 2012, dhe ende kjo konventë ka dhe problemet e saj që është falsifikuar në dy nene, neni 29 dhe neni 20/32 paragrafi i parë, pra neni 29 paragrafi i fundit dhe neni 32 paragrafi i parë. Ku neni 29 thotë që konventa i jep të drejtë dhe mbështet organizatat e personave me aftësi të kufizuara, në nivel lokal, kombëtar, rajonal dhe ndërkombëtar dhe është tjetërsuar ose është bërë gabim në Ministrinë e Drejtësisë, që konventa mbështet dhe jep përparësi organizatave për persona me aftësi të kufizuara. Dhe neni 32 paragrafi i parë thotë që konventa mbështet në nivel ndërkombëtar organizatat për personat me aftësi të kufizuara. Në këtë aspekt, ky përkthim i gabuar, u transplantua në ligjin 93/2014 për aksesueshmërinë e përfshirjes sociale të personave me aftësi të kufizuar, që është një ligj tepër i gabuar dhe sot nuk kemi shërbime fatkeqësisht, dhe për këtë shkak, ka regres në gjithçka, në punësim, në akses në gjithçka.
Përveç pagesës mujore ose ndihmës sociale që jep shteti për personat e aftësive të kufizuara, a merrni ndonjë shërbim tjetër?
Jo, shërbime nuk ka, për shembull sipas statusit të të verbërve dhe statusit të paraplegjikëve dhe tetraplegjikëve, shteti jep një pagesë për aftësinë e kufizuar në masën 113–115 mijë lekë të vjetra, dhe një pagesë të ngjashme me këtë jep përkujdestari. Këto pagesa kanë qenë të indeksueshme që me fitimin e statusit sepse kështu e përmban ligji, që këto janë të indeksueshme në pagën minimale. Nga viti 2005 deri në 2010, këto pagesa nuk u indeksuan, qëndruan 92 mijë lekë të vjetra. Nga 2009–2010 e këtej, shteti e vuri indeksimin në bazë të koeficientit të inflacionit, ky nuk quhet indeksim, pra është bërë indeksim i gabuar dhe këto pagesa nuk kanë pësuar rritje, sepse nuk të vjen kush të punojë me 100 mijë lekë të vjetra, apo të përballosh pasojat e aftësisë së kufizuar me 100 mijë lekë të vjetra, është e tmerrshme. Pastaj, për PAK nuk ka shërbime, as rehabilitim dhe as fizioterapi.
Cilat janë shërbimet që kanë nevojë urgjente për t’u plotësuar?
Është komplekse, gjithçka fillon nga shëndeti, shëndeti është primar, për shembull të marrim një dëmtim, sepse organizata jonë përbëhet nga persona që aksidentohen nga aksidente rrugore ose aksidente në punë. Në momentin që ti pëson një dëmtim të shtyllës kurrizore shkon në spital, nëse ke nevojë për operim, operohesh, mbahesh vetëm 10–15 ditë… edhe karrocën duhet ta blesh vetë, pra shteti të nxjerr në rrugë dhe personat humbasin lidhje me spitalin, s’kanë ku shkojnë më. Ndërkohë që ne i kemi bërë të gjitha, edhe seminare ndërkombëtare, si trajnohen këta njerëz, që folëm pak më parë. Kemi dhe projekt rehabilitimi të mbështetur nga ndërkombëtarët. Projekti mbështetet në 4 faza që të çojnë drejt një qendre rehabilitimi, j’ua kemi dhënë të gjitha mundësitë, ata nuk janë gati për të ofruar një shërbim të tillë.
A keni ju statistika se sa persona me aftësi të kufizuar mund të jenë në gjithë Shqipërinë?
Janë 150 mijë persona, bashkë me kujdestarët e tyre shkojnë 175 mijë.
Sa mendoni se do ishte shifra që do mjaftonte për një PAK?
Statusi e parashikon, e kemi parashikuar me statusin e paraplegjikëve, ligji 8626 dhe statusi i të verbërve edhe statusi i invalidëve të punës por çfarë ndodh, për shembull dy pagesat e aftësisë së kufizuar, pagesa e aftësisë së kufizuar që shteti e jep për shkak të vuajtjeve janë rreth 113 mijë lekë të vjetra, nëse këto do të indeksoheshin sipas ligjit edhe kujdestaria, sot këto pagesa do të ishin sa paga minimale 360 mijë lekë të vjetra. I gjithë problem vjen nga mosindeksimi i pagave, dhe këta njerëz me këtë pagë minimale do të bënin një jetë normale dhe dinjitoze.
A keni ju marrëdhënie me pushtetin vendor përsa u përket marrjes së vendimeve?
Nuk marrim dot vendime, çfarë ndodh, p.sh. të vëre një gjë: kur është çështja për vendimmarrje na thërrasin në Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, aty ka dhe grupime të tjera, ka dhe organizata të tjera. Flasim ne dhe disa organizata bëjnë “zhurmuesin” dhe kështu prishet mbledhja dhe çfarë ndodh pas dy-tre ditësh këto thërrasin fondacionet se janë të zotë këta, fondacionet aty merren vesh dhe marrin vendimet për ne. Sepse janë përçarë organizatat.
Ku i përfaqësoni ju individët që keni pjesë të shoqatës?
Shoqata jonë është anëtare edhe e disa forumeve ndërkombëtare, Federatë Europiane e Shtyllës Kurrizore me qendër në Zyrih, Zvicër. Kjo organizatë lindi si një projekt ombrellë për të mbështetur të gjithë paraplegjikët dhe tetraplegjikët në vendet anëtare dhe janë anëtarët e BE që duan të anëtarësohen në 2005 dhe çdo vit respektiv bëjnë nga një seminar, kongres në vendet e BE, ndonjë ditë do e bëjmë edhe këtu. Dhe në çdo vit mbahen tema të ndryshme p.sh. “të ecim të tërë në një rrugë”, ose “integrimi i suksesshëm i personave me dëmtim të shtyllës kurrizore në jetën e përditshme” gjithmonë përmes rehabilitimit. Ose “punësimi i suksesshëm” si mund të punësohen këta njerëz, aty mësojnë si duhet të ushqehen, si duhet familja, jeta e pavarur, të gjitha këto, por të gjitha këto nuk marrin jetë nëse nuk kemi rehabilitim, është kryesorja, kjo është kryesorja që ne kemi projekt si organizatë. Ne kemi bërë edhe workshop-e, kemi trajnuar mjekë sesi duhen trajtuar PAK me qëllim që kur të bëhet qendra e rehabilitimit stafi të jetë gati, ndërkohë procesi ka ngelur pezull, dhe nuk e dimë kur do lirohet situata, por që për të gjitha shqetësimet është dhe shkelja e së drejtës, shumë shpejt çështja do i kalojë edhe SPAK-ut, dhe të shohin provat dhe të vihet drejtësia në vend, sepse akoma nuk pranohet të korrigjohet konventa.
